Kserostomia

Kserostomia to suchość w jamie ustnej. Wynika z redukcji lub braku produkcji śliny. Ma to związek z wieloma nieprzyjemnymi objawami.  Kserostomia jest stanem, który utrzymuje się przez dłuższy czas.

Kserostomia – krótka charakterystyka

Problem suchości w jamie ustnej dotyczy ⅓ światowej populacji. Wbrew pozorom nie dotyczy jedynie osób starszych, a może znacznie pogorszyć jakość życia. 

Zaawansowana kserostomia oznacza ból, próchnicę i zakażenia. Przyczyny jej powstawania są dość złożone. Mają związek np. ze skutkami ubocznymi radioterapii nowotworów głowy. Schorzenie to bywa powikłaniem chorób ogólnych, a niekiedy jest efektem stosowanych leków. Nawilżanie przynosi ulgę, ale tylko na krótki czas. Należy się więc udać do specjalisty. 

Wyróżnia się kserostomię rzekomą i prawdziwą. Kserostomia prawdziwa wynika ze zmniejszenia wydzielania śliny przez gruczoły ślinowe. Ma to związek z objawami ubocznymi np. zanikiem błony śluzowej jamy ustnej i próchnicą. Kserostomia rzekoma to z kolei odczuwanie suchości w jamie ustnej i jej pieczenie mimo wydzielania śliny. Bywa ona skutkiem nerwicy. 

Ludzki organizm produkuje do 1,5 l śliny, która w większości składa się z wody. 1% stanowią substancje nieorganiczne i organiczne. Ślina odpowiada m.in. za nawilżanie błony śluzowej, ochronę organizmu przed drobnoustrojami, remineralizację szkliwa, odczuwanie smaku, wstępne trawienie czy oczyszczanie jamy ustnej z resztek pokarmowych.

Kserostomia – objawy

Dolegliwości kserostomii bywają dość uciążliwe. Są to m.in. pieczenie i ból w rejonie jamy ustnej, gęsta ślina, duże pragnienie, zaburzenia odczuwania smaku,  kandydoza, próchnica okrężna, skłonność do owrzodzeń błony śluzowej, suchość błony śluzowej, trudności w używaniu protez, utrata wagi. 

Kserostomia bywa samodzielną chorobą, która jest efektem nieprawidłowej pracy ślinianek. Zdarza się jednak, że towarzyszy innym schorzeniom.

Kserostomia – przyczyny

Kserostomia rozwinąć się może na skutek:

• stosowania leków np. przeciwdepresyjnych, moczopędnych, przeciwhistaminowych, hipotensyjnych, neuroleptycznych, rozszerzających oskrzela, cytostatyków, przeciwlękowych, pobudzających układ współczulny czy stymulujących układ odpornościowy,
• współwystępowania chorób takich jak cukrzyca, amyloidoza, nadczynność tarczycy, sarkoidoza, depresja, AIDS, anemia mikrocytarna, awitaminoza, kolagenoza, grzybica jamy ustnej, alergia,
• leczenia radiologicznego szyi i głowy,
• palenia papierosów, wykorzystywania całkowitych protez zębowych,
• starzenia się organizmu.

Kserostomia – diagnostyka 

Podstawą jest w tym przypadku wywiad lekarski. Najpierw należy udać się do stomatologa. Gdy problem jest mocno zaawansowany, lepiej odwiedzić od razu specjalistę od chorób błon śluzowych. 

Lekarz może wykonać sialometrię. To badanie, które polega na mierzeniu szybkości i ilości wydzielania śliny.

Kserostomia – leczenie

Kluczem do sukcesu jest postawienie prawidłowej diagnozy. Gdy kserostomia jest skutkiem innej choroby, trzeba rozpocząć jej leczenie. 

Dodatkowo stosuje się w tym przypadku leki, które stymulują wydzielanie śliny. Są to:

• pilokarpina polecana pacjentom po radioterapii głowy i szyi, która sprzyja regeneracji gruczołów ślinowych, ale bywa też często nieskuteczna i wiąże się z pewnymi skutkami ubocznymi,
• neostygmina,
• anethole trithione stymulujące wydzielanie żółci, 
• estrogeny,
• pastylki i gima bez cukru. 

Zdarza się, że pobudzenie ślinianek do większej pracy nie jest możliwe. Wtedy wdraża się leczenie, które zmniejsza nasilenie nieprzyjemnych objawów schorzenia. Stosuje się substytuty śliny – sztuczną ślinę. Zmiękczają one i nawilżają błonę śluzową, przychodzą z pomocą w profilaktyce próchnicy i chorób przyzębia, a także pozwalają na leczenie infekcji grzybiczych jamy ustnej.

Kserostomia a zespół Sjogrena

Po lekach i radioterapii to właśnie zespół Sjogrena jest trzecią najpopularniejszą przyczyną kserostomii. W tym przypadku przeciwciała organizmu atakują elementy ślinianek i gruczołów łzowych. Rozpoznają je jako obce. Kserostomia manifestuje się tutaj podobnie, jak w innych przypadkach. Dodatkowo zauważyć można też:

• zmiany skórne np. świąd,
• ropne zapalenia ślinianek przyusznych, 
• powiększenie ślinianek przyusznych bez zapalenia,
• zaburzenia ze strony oczu np. zapalenie spojówek,
• zmiany stawowe.

Kserostomia – domowe sposoby

Są pewne domowe sposoby, które pozwalają na zmniejszenie dolegliwości związanych z tym schorzeniem. Można po nie sięgnąć, ale nie należy rezygnować z wizyty u  lekarza. 

Cierpiący na kserotomię powinny:

• pić małe ilości wody w ciągu dnia, 
• płukać jamę ustną co najmniej raz dziennie siemieniem lnianym np. na noc,
• korzystać ze specjalnych past do zębów,
• zrezygnować z płukanek opartych na alkoholu, który podrażnia błonę śluzową, 
• stosować odpowiednią dietę,
• ssać tabletki z witaminą C, bo stymuluje to wydzielanie śliny i łagodzi zapalenie,
• sięgnąć po nawilżacze powietrza.