HIV i AIDS

Wirusem HIV zarazić się można przez krew czy drogą seksualną. Dziecko zarazić się może w łonie matki lub przez skażony pokarm. W zaawansowanym stadium wirus HIV zamienia się w AIDS, a więc upośledzenie odporności, które jest bardzo niebezpieczne dla życia.

HIV – krótka charakterystyka

HIV, a więc ludzki wirus upośledzenia odporności opisany został w roku 1983. Atakuje on komórki układu odpornościowego i wywołuje AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności. AIDS na ogół pojawia się po wielu latach od zakażenia wirusem, który przez nawet 10 lat rozwija się bezobjawowo. 

Pierwotnym źródłem zakażenia wirusem HIV były szympansy. To z nich wirus przeniósł się na człowieka. Miało to miejsce w czasach rozwoju rewolucji seksualnej w latach 70. i 80. XX wieku. Zmarło wówczas wiele osób. Dopiero po jakimś czasie udało się zidentyfikować czynnik, który powodował nagły spadek odporności. 

Leki przeciwwirusowe i terapia skojarzona pozwalają na spowolnienie postępu choroby. AIDS to dzisiaj schorzenie przewlekłe. W Polsce co roku odnotowuje się około 700 nowych zakażeń wirusem HIV.

HIV – typy

Wyróżnia się dwa typu wirusa HIV – HIV-1 i HIV-2. Zdecydowanie popularniejszy jest ten pierwszy. Drugi obecny jest głównie w zachodniej Afryce. Namnażaniu się wirusa HIV w komórce towarzyszą oczywiście liczne mutacje i w ten sposób tworzą się nowe podtypy serologiczne wirusa. 

Wirus HIV do ludzkiego organizmu wnika poprzez wrota zakażeń, które powstają na skutek przerwania ciągłości skóry czy błon śluzowych, a także przez łożysko matki czy z jej mlekiem. W organizmie wirus HIV łączy się z komórkami krwi np. z limfocytami T. Wnika do ich wnętrza, powodując ich uszkodzenie i śmierć. 

Limfocyty T odpowiadają za obronę organizmu przed patogenami. Ich niższa ilość oznacza upośledzenie działania układu odpornościowego. Organizm staje się bezbronny. 

Do zakażenia wirusem HIV konieczny jest kontakt z płynami ustrojowymi np. krwią, nasieniem mlekiem kobiecym czy wydzieliną z pochwy. Mało prawdopodobne jest natomiast zakażenie przez kaszel czy kichanie. 

Do zakażenia wirusem HIV dochodzi:

1. Drogą seksualną przez stosunek płciowy z osobą zakażoną. Najgroźniejsze są stosunki analne. W przypadku stosunków heteroseksualnych bardziej narażone są kobiety. Wynika to z ich budowy anatomicznej. Seks oralny również nie jest bezpieczny. Większe ryzyko zakażenia jest w przypadku chorób przenoszonych drogą płciową np. kiły czy chlamydii. Takie zakażenia ułatwiają wirusowi wnikanie do organizmu. 
2. Drogą krwiopochodną przez stosowanie narkotyków dożylnych sprzętem używanym przez chorobę zakażoną, zabiegi medyczne i kosmetyczne, kontakt z krwią osób zakażonych, przeszczepy tkanek osób chorych czy wykonanie tatuażu nie jałowym sprzętem. 
3. Wirus przenosi się z zakażonej matki na jej dziecko. Stać się to może w życiu płodowym, na etapie porodu lub w czasie karmienia piersią. Ryzyko to jest większe, gdy kobieta nie zdaje sobie sprawy z zakażenia.

HIV – etapy zakażenia

Wyróżnia się kilka etapów zakażenia wirusem HIV.

1. Faza pierwsza – ostra. To ostry zespół antyretrowirusowy, który pojawia się do 3 tygodni od zakażenia. Wirus atakuje układ odpornościowy i znacznie spada ilość limfocytów T. Faza ta trwa 2-4 tygodnie i typowe są dla niej objawy grypopodobne. Nie można jednak jeszcze wykonać testów serologicznych w kierunku zakażenia, bo ilość przeciwciał anty-HIV jest za mała. Zakażenie wykryć można metodami molekularnymi. 
2. Faza druga – zakażenia bezobjawowego. Trwa zazwyczaj do 10 lat. Czasem ulega jednak skróceniu lub wydłużeniu. Pacjent w tym czasie nie ma żadnych objawów klinicznych. Zauważyć można jedynie powiększenie węzłów chłonnych. Liczba limfocytów T spada. Zakażony może też zarażać innych. 
3. Faza trzecia – objawowa. Dochodzi do gwałtownego spadku liczby limfocytów T. Ma miejsce upośledzenie odporności. Organizm atakują patogeny. Rozwijają się infekcje organów oportunistycznych np. grzybice jamy ustnej czy nowotwory np. chłoniak Burkita. Na końcu następuje zgon. Celem leczenia jest powstrzymanie namnażania się wirusa. Leki stosuje się przez całe życie, bo nie usuwają one wirusa z krwi, ale jedynie hamują jego namnażanie.

Objawy zakażenia HIV

Początkowo zakażenie wirusem HIV może nie dawać żadnych objawów lub są one niespecyficzne. Zaobserwować je można po 2-3 tygodniach i utrzymują się do 14 dni. Mowa tutaj o pierwotnej infekcji HIV nazywanej także zespołem mononukleozopodobnym, ostrym zespołem retrowriusowym czy ostrą infekcją HIV. Pierwsze symptomy ustępują bez żadnego leczenia.

Pierwsze objawy HIV to zmęczenie, gorączka, wysypka, ból głowy, zapalenie gardła, powiększenie węzłów chłonnych, ból stawów czy nocne poty. Rozpoznanie infekcji na tym etapie następuje jednak bardzo rzadko, bo jedynie w 1 przypadków. 

Po fazie ostrej choroba przechodzi w fazę przewlekłą i bezobjawową. Czasem pojawić się wówczas może przewlekła uogólniona limfadenopatia – powiększenie węzłów chłonnych poza okolicą pachwiną w dwóch miejscach, które ze sobą nie sąsiadują. Potem rozwinąć się może infekcja objawowa. Kiedy nazywano to stadium zespołem związanym z AIDS. 

W tej fazie zaobserwować można:

• objawy ogólne np. biegunkę czy gorączkę,
• choroby zapalnie miednicy,
• obwodową neuropatię,
• leukoplakię włochatą jamy ustnej,
• kandydozę jamy ustnej,
• listeriozę,
• idiopatyczną trombocytopenię. 

Ostatni etap choroby to AIDS. W Europie rozpoznawane jest na podstawie powtarzających się schorzeń wskaźnikowych. Kończy się śmiercią w ciągu 2 lat od rozpoznania.

HIV – testy

W Punkcie Konsultacyjno-Diagnostycznym można za darmo i anonimowo wykonać test na HIV. Testy serologiczne są jednak wiarygodne dopiero po 3 miesiącach od zakażenia. Warto wybrać punkt, który oferuje nie tylko testy przesiewowe, ale i metodę Western-Blot. 

1. Testy serologiczne EIA, a więc testy przesiewowe umożliwiają detekcję i pomiar ilości przeciwciał, które wytworzył organizm przeciwko wirusowi HIV. Wykonuje się je niekiedy rutynowo.
2. W okresie okienka serologicznego wykonuje się testy oparte na wykrywaniu białka wirusa HIV – p24. 
3. Testy potwierdzenia wykonywane przy dodatni wyniku testu serologicznego. Wykorzystuje się tutaj technikę Western-Blot. 
4. Testy amplifikacji kwasu nukleinowego, które pozwalają na określenie poziomu HIV RNA. Testy molekularne są czułe, ale drogie. 
5. W przypadku zakażenia bardzo ważne są badania morfologiczne krwi z określeniem liczby limfocytów T. Wykonuje się je regularnie co kilka miesięcy.

HIV – choroby charakterystyczne

W przypadku AIDS istnieją pewne choroby wskaźnikowe. Są to:

• pneumocystozowe zapalenie płuc,
• bakteryjne zapalenie płuc, które się powtarza,
• histoplazmoza pozapłucna lub rozsiana,
• mykobakterioza, a więc gruźlica,
• cytomegaliowe zakażenie siatkówki, mózgu, przełyku,
• kandydoza jamy ustnej, oskrzeli, pochwy,
• toksoplazmoza mózgi,
• izosporoza,
• posocznica salmonellozowa nawracająca, 
• demencja,
• zespół wyniszczenia,
• choroby nowotworowe np. mięsak Kaposiego czy inwazyjny rak szyjki macicy.

HIV i AIDS – leczenie

Terapia antyretrowirusowa ma na celi spowolnienie postępu choroby, wzmocnienie układu odpornościowego czy zapobieganie zakażeniom oportunistycznym. Dobre efekty przynosi intensywne skojarzone leczenie antyretrowirusowe. Stosuje się w tym przypadku jednocześnie 3-4 leki przeciwretrowirusowe. Skuteczność terapii zależy w dużej mierze od przestrzegania zaleceń lekarza. Leki trzeba stosować do końca życia. 

Niestety wspomniane leki wiążą się z wieloma skutkami ubocznymi np. hiperglikemią, nierówomierum rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej, wzrostem stężenia cholesterolu, kwasicą mleczanową czy osteoporozą.  

Nie ma niestety szczepionki na wirus HIV. Problemem jest duża ilość mutacji w obrębie białek powierzchniowych wirusa. Skutkuje to dużą różnorodnością typów antygenowych.  

Zakażenie wirusem HIV jest chorobą przewlekłą, ale można z nią normalnie żyć. Trzeba jedynie przestrzegać zasad bezpieczeństwa i stosować odpowiednie leki.