Kiła

Kiła zwana również syfilisem to choroba weneryczna przenoszona drogą płciową i przez kontakt z wydzieliną owrzodzenia. Wywołuje ją bakteria – krętek blady. Pierwszym symptomem schorzenia jest owrzodzenie miejsca wniknięcia bakterii. Bez odpowiedniego leczenia prowadzi do groźnych powikłań.

Kiła – krótka charakterystyka

Kiła jest trzecią najpopularniejszą chorobą przenoszoną drogą płciową. Towarzyszy ludziom od setek lat. Wielu ekspertów jest zdania, że występowała już w czasach starożytnych. W Polsce pojawiła się w wieku XV. Zwana była chorobą francuską, we Francji chorobą neapolitańską, a w Rosji polską. 

Teorii na pochodzenie kiły jest kilka. Miała zostać przywieziona do Europy z Ameryki przez ludzi Kolumba. Mogła też być obecna w Europie wcześniej, ale dopiero w wieku XV zaczęła się szerzyć. 

Nazwa syfilis to dzieło włoskiego lekarza i poety Fracastoriusa. Stała się popularna pod koniec XVII wieku. 

Przyczynę schorzenia poznano dopiero w roku 1905. Odkryto wówczas, że kiłę przenosi cienka bakteria zwana krętkiem bladym. Dawniej schorzenie rozprzestrzeniało się bardzo szybko. Było często przyczyną kalectwa i zgonów. Cierpieli na nią podobno m.in. Stanisław Wyspiański, Oscar Wilde, Friedrich Nietzsche, Gustav Klimt czy Ludwig van Beethoven.

Syfilis – przyczyny i drogi zakażenia

Choroba wywoływana jest przez krętek blady. Bakteria ta poza organizmem ginie w ciągu kilku godzin, bo wymaga odpowiednie wilgotności. Jest wrażliwa na wysuszenie i wysoką temperaturę. Dlatego do zakażenia dochodzi głównie przez kontakt seksualny. Może być to stosunek oralny. Wtedy ma miejsce styknięcie się jednego partnera ze skórą lub śluzówką drugiego partnera. Krętki blade wnikają do organizmu. 

W ciągu kilku godzin docierają one do regionalnych węzłów chłonnych i rozprzestrzeniają się dalej. Owrzodzenia obecne są głównie na zewnętrznych narządach płciowych. Czasem występują w gardle i na ustach. 

Objawy kiły bywają niewidoczne i mało charakterystyczne, dlatego często choroba wykrywana jest dość późno. Tymczasem w okresie dwóch pierwszych lat kiła jest bardzo zakaźna. Z czasem jej zakaźność spada. 

Do zakażenia dojść może także poprzez łożysko. Mowa tutaj o kile pierwotnej. Czasem zakażenie ma miejsce przez wniknięcie krętków do krwioobiegu np. w czasie przetaczania krwi. W krajach rozwiniętych jest to zjawisko niezwykle rzadkie.

Postacie kiły

Objawy kiły pomylić można z objawami wielu innych schorzeń. Różnią się one także w zależności od etapu choroby.

1. Kiła wczesna utajona – trwa 2 lata i jest mocno zakaźna. Krętki wnikają przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową i zaczynają się namnażać. Przenikają do naczyń krwionośnych i limfatycznych, rozprzestrzeniając się po organizmie. Okres wylęgania choroby to średnio 21 dni. Pierwszym jej objawem jest owrzodzenie – pochwy, gardła, ust, odbytu, penisa. Z czasem powiększają się okoliczne węzły chłonne. Mogą być też bolesne. Zmiany ustępują po kilku tygodniach, pozostawiając po sobie bliznę zanikową, która często jest niemal niewidoczna. Nie oznacza to jednak wyleczenia.
2. Kiła wczesna II okresu – trwa do 24 miesięcy od zakażenia. Proces ten zaczyna się około 10. tygodnia z rozwojem osutki plamistej. Osutka ma formę grudek, krostek lub wykwitów plamistych. Osutka plamista obejmuje głównie tułów i kończyny górne. Osutka grudkowa zajmuje dłonie i stopy. Znacznie rzadsza jest osutka krostkowa na twarzy. Osutka na ogół nie wywołuje swędzenia i utrzymuje się na ciele do 2-3 tygodni. Może mieć różny wygląd, czasem pozostaje niezauważona. Kiła wczesna II okresu wiąże się również z innymi objawami np. bólem gardła i głowy, gorączką, łysieniem kiłowym, bielactwem kiłowym, zmęczeniem czy utratą wagi. Bielactwo kiłowe dotyka głównie kobiety. Ma formę odbarwionych plam na karku i szyi. Utrzymuje się przez wiele miesięcy. Łysienie kiłowe występuje od 3 do 6 miesięcy od zakażenia. Objawy kiły ustępują bez leczenia, ale infekcja przechodzi w kolejne stadium. U 60% osób kiła pozostaje w organizmie do końca życia, ale zdarzają się też przypadki samowyleczenia. Rozwinąć się też może kiła objawowa późna zwana kiłą III okresu. Oznacza ona powikłania ze strony układu nerwowego, skóry, serca, stawów czy kości. Bywają na tyle poważne, że niekiedy prowadzą do śmierci.
3. Kiła wrodzona – efekt zakażenia w łonie matki. Zakażenie może nastąpić już w okolicach 10. tygodnia. Sporo zależy tutaj od czasu trwania zakażenia u matki. Kiła wrodzona również dzieli się na kiłę wrodzoną wczesną (zmiany ustępują do drugiego roku życia) i kiłę wrodzoną późną (objawy zanikają w wieku 8-14 lat). 

Przebieg kiły

Krętek nie wytwarza toksyn. Zmiany tkankowe są efektem działania krętków i wynikiem reakcji gospodarza na zakażenie. Stan zapalny powoduje pobudzenie komórek układu odpornościowego. Wydzielają one substancje uszkadzające zakażoną tkankę. Powoduje to zmiany martwicze i zwyrodnieniowe. 

Organizm człowieka nie nabiera pełnej odporności na kiłę. Można się więc zarazić ponownie. Kiłę można leczyć, ale nie da się cofnąć zmian, które wywołała.

Diagnostyka kiły

W razie podejrzenia zakażenia kiłą należy udać się do lekarza i powstrzymać się od wszelkich kontaktów seksualnych. Lekarz zazwyczaj na początek zleca wykonanie badania krwi. Czasem pobiera się próbkę wydzieliny z owrzodzenia.

Bezpośrednią metodą wykrywania krętka bladego jest badanie mikroskopowe w ciemnym polu widzenia. Czasem się jednak nie sprawdza np.  przy wykwitach w jamie ustnej czy okolicach odbytu. Wtedy wykorzystuje się czuły test bezpośredniej immunofluorescencji. 

Popularną metodą pośrednią diagnozowania kiły są testy serologiczne. Wskazane jest też wykonywanie testów krętkowych.

Powikłania po kile

Bez odpowiedniego leczenia syfilis wiąże się z wieloma poważnymi powikłaniami. Wystąpić może:

1. Kiła późna skóry kości i błon śluzowych – wyróżnia się tutaj kiłę guzowatą, guzkowo-pełzakowatą i guzkowo-wrzodziejącą. Odmiana guzkowo-pełzająca jest dość łagodna. Postać kilakowata oznacza tworzenie się kilaków. Są to guzy z tkanki kostnej, mięśniowej lub podskórnej. Mogą one pękać i uwalniać charakterystyczną wydzielinę. 
2. Kiła późna kości i stawów – zapalenie okostnej i kości, zapalenie kilakowe kości i zmiany stawowe. Dochodzi do zniszczenia kości i tkanek miękkich.
3. Kiła narządów wewnętrznych – zmiany dotyczą głównie wątroby płuc, żołądka i jąder. Może dojść do marskości wątroby. Dość rzadko pojawia się syfilis żołądka, która przypomina zmiany nowotworowe i owrzodzenia. 
4. Kiła sercowo- naczyniowa – oznacza zmiany w tętnicy głównej i zastawkach półksiężycowatych aorty. To dość rzadka postać kiły, która częściej dotyka mężczyzn. 
5. Kiła układu nerwowego – kiła bezobjawowa układu nerwowego oznacza zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym, ale bez innych objawów. Odmiana oponowa to ostre kiłowe zapalenie opon mózgowych. Dotyka głównie osoby młode. Postać oponowo-naczyniowa mózgu i rdzenia obejmuje mózg, pień mózgu i rdzeń kręgowy. Zmiany dotyczą 30-50 latków. Porażenie postępujące to zmiany bardzo powolne, które objawiają się wiele lat od momentu zakażenia. Kilaki mózgu i rdzenia przypominają guza mózgu. 

Leczenie kiły

W leczeniu kiły wykorzystuje się przede wszystkim penicylinę. Wcześniej stosowano ołów, co oczywiście miało wiele skutków ubocznych. 

Po leczeniu nie można zapominać o badaniach kontrolnych. Wykonuje się je co kilka miesięcy. Kiła we wczesnym stadium nie jest trudna do wyleczenia. U osób uczulonych na penicylinę stosuje się inne antybiotyki. Po wyleczeniu odporność na kiłę nie jest pełna i może dojść do kolejnego zakażenia.