Kaszel

Kaszel to naturalny odruch organizmu oczyszczający drogi oddechowe. Bywa objawem wielu schorzeń. Dlatego nie można go bagatelizować, gdy nie ustępuje przez długi czas lub towarzyszą mu krwioplucie, gorączka czy spadek wagi.

Kaszel – czym właściwie jest?

Kaszel to naturalny odruch obronny, którego celem jest oczyszczenie dróg oddechowych z różnego rodzaju treści. Dochodzi do niego na skutek nagłego uwolnienia powietrza w drogach oddechowych. Kaszel poprzedzony jest krótkim, gwałtownym wdechem. Kolejnym etapem jest zamknięcie głośni, jednoczesny skurcz mięśni brzucha, miednicy i klatki piersiowej oraz wzrost ciśnienia w klatce piersiowej. Na skutek otwarcia głośni ma miejsce duży spadek ciśnienia. Szybki przepływ powietrza zabiera ze sobą zalegające  w drogach oddechowych treści. 

Sam odruch kaszlu jest dość skomplikowany. Biorą w nim udział:;

• receptory znajdujące się w  nosogardle, krtani, tchawicy czy oskrzelach,
• nerw błędny prowadzący impulsy nerwowe z receptorów do ośrodka kaszlu w  mózgu,
• nerwy odśrodkowe prowadzące impulsy z ośrodka kaszlu do mięśni,
• ośrodek kaszlu,
• mięśnie. 

Kaszel to odruch, a więc dzieje się niezależnie od woli człowieka. Można jednak modulować jego przebieg za sprawą kory mózgowej. 

Sam kaszel jest bardzo potrzebnym zjawiskiem. Bez niego niemożliwe byłoby oczyszczanie się dróg oddechowych.

Kaszel – rodzaje

Pod względem dźwięku wyróżnia się:

• kaszel suchy, który jest męczący i nie skutkuje odpluwaniem plwociny, bywa uciążliwy dla chorego i jego otoczenia,
• kaszel mokry, który jest produktywny, związany z odpluwaniem plwociny. 

W zależności od czasu trwania wyróżnia się:

• kaszel ostry, który trwa do 3 tygodni i na ogół ma związek z infekcjami,
• kaszel przewlekły, który u dzieci trwa powyżej 4 tygodni, a u dorosłych powyżej 8 tygodni, jest objawem chorób przewlekłych.

Poza tym kaszel może być:

• charakterystyczny np. dla danej choroby (krztusiec),
• niespecyficzny.

U niemowląt przyczyny kaszlu bywają dość zróżnicowane:

• aspiracja treści pokarmowej,
• wady wrodzone budowy układu oddechowego,
• zaburzenia neurologiczne związane z zaburzeniami połykania, 
• infekcje np. bakteryjne i wirusowe,
• bierne palenie.

W przypadku dzieci przedszkolnych powodem kaszlu może być:

• aspiracja ciała obcego, 
• zakażenie wirusowe,
• astma,
• palenie bierne,
• mukowiscydoza, 
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• przerost migdałków. 

Z kolei u dzieci szkolnym i nastolatków przyczynami kaszlu są:

• astma,
• zakażenia,
• zapalenie zatok, 
• palenie papierosów bierne i czynne,
• kaszel psychogenny. 

U osób dorosłych kaszel bywa efektem:

• zakażeń,
• refluksu żołądkowo-przełykowego,
• astmy,
• spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• przewlekłej obturacyjnej choroby płuc,
• stosowania niektórych leków,
• niewydolności krążenia,
• nowotworów płuc. 

Kaszel rzadko pojawia się sam. Zazwyczaj towarzyszą mu inne objawy:

• gorączka i kiepskie samopoczucie, które wskazują na infekcje dróg oddechowych,
• świsty, które mogą świadczyć o astmie,
• spadek wagi przy gruźlicy,
• krztuszenie się i dławienie na skutek aspiracji pokarmu czy ciała obcego.

Kaszel – diagnostyka

Przewlekły kaszel u osób dorosłych na ogół ma więcej niż jedną przyczynę. Przy spadku wagi, długotrwałej gorączce czy krwiopluciu trzeba się niezwłocznie udać do lekarza. 

Niestety diagnostyka kaszlu bywa długotrwała i trudna. Jest to objaw mało charakterystyczny i towarzyszący wielu chorobom. Podstawą jest tutaj wywiad lekarski i badanie fizykalne. Dodatkowo niekiedy wykonuje się:

• RTG klatki piersiowej,
• bronchofiberoskopię,
• bronchoskopię,
• tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości,
• próbę tuberkulinową,
• badanie plwociny bakteriologiczne i mikroskopowe,
• spirometrię,
• morfologię krwi obwodowej. 

Kaszel – powikłania

Rzadko długotrwały i męczący, uporczywy kaszel powodować może:

• omdlenia 
• odmę opłucnową,
• złamania żeber,
• urazy mięśni i nerwów międzyżebrowych.