Krztusiec

Krztusiec (koklusz) to ostra choroba zakaźna układu oddechowego, którą wywołuje bakteria Bordetella pertussis. Zaliczana jest do schorzeń wieku dziecięcego, ale zapaść na nią mogą również dorośli. Typowym objawem choroby jest silny, duszący kaszel, który skończyć się może bezdechem lub wymiotami. Krztusiec to popularna choroba, która dotyka małe dzieci. Bywa przyczyną tzw. śmierci łóżeczkowej. U osób dorosłych koklusz ma łagodniejszy przebieg.

Krztusiec – przebieg

Choroba wylęga się około siedem dni. Objawy utrzymują się średnio 6 tygodni, czasem nieco dłużej. Zależą w dużej mierze od fazy choroby.

1. Faza nieżytowe – trwa do 2 tygodni. Typowe są dla niej objawy grypopodobne, a więc gorączka, suchy kaszel, nieżyt nosa, osłabienie i rozbicie. Pałeczki krztuśca wnikają i namnażają się w śluzówkach. Trafiają do naczyń limfatycznych. Wydzielają przy tym toksyny, które uszkadzają tkanki. Dochodzi do nieżytu dróg oddechowych.
2. Faza kaszlu napadowego – z nasileniem objawów. Kaszel jest męczący, mokry. Stadium trwa od 2 do 4 tygodni. Jest efektem wydzielania toksyn bakteryjnych. Uszkadzają one nabłonek dróg oddechowych i wywołują kaszel. Kaszel jest napadowy – dziecko kaszle bez przerwy i ma problem ze złapaniem oddechu. Dopiero po jakimś czasie bierze wdech, wydzielając przy tym świszczący dźwięk. Czasem dochodzi do odkrztuszania gęstej wydzieliny. Inne objawy kokluszu to w tej fazie przekrwienie powiek, wymioty, potliwość, sinienie, wybroczyny na szyi i twarzy, wytrzeszcz oczu, zmęczenie. Napad kaszlu kończyć się może wymiotami, niekiedy bezdechem. Rozwinąć się może przepuklina. Między napadami kaszlu nie ma jednak żadnych innych objawów choroby. U dzieci do 3. miesiąca życia krztusiec może nie mieć typowych objawów. Maluchy nie mają jeszcze dobrze wykształconego odruchu kaszlu. Koklusz objawia się u nich sinieniem i bezdechem. Może być przyczyną śmierci łóżeczkowej. 
3. Faza rekonwalescencji – mijanie napadów kaszlu, zdrowienie. 

W przypadku osób zaszczepionych przebieg choroby jest łagodniejszy. Objawia się uciążliwym kaszlem, ale nie pojawiają się wymioty i bezdech. Przebyta choroba daje długoterminową odporność. Możliwe jest jednak ponowne zachorowanie.

Krztusiec – przyczyny

Krztusiec wywołuje bakteria Bordetella pertussis – pałeczka gram-ujemna. To choroba bardzo zakaźna. Rozprzestrzenia się drogą powietrzno-kropelkową poprzez inhalację drobinek śluzu powstałych  w czasie kaszlu chorego. Nie jest natomiast niebezpieczny kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z nosa czy śliną. Bakterie są bowiem mało odporne na wysychanie. 

Na zakażenie bardzo narażone są noworodki, które mają słabo jeszcze wykształcony układ odpornościowy. Dodatkowo przeciwciała przeciwko kokluszowi pochodzące od matki nie chronią ich przed zachorowaniem. Małe dzieci są zakażane przez rodzeństwo i rodziców. Ci często chorują bezobjawowo. 

Kaszel u dziecka, który jest silny lub długo się utrzymuje wymaga konsultacji lekarskiej.

Krztusiec – diagnostyka

W diagnostyce kokluszu wykorzystuje się m.in. badania laboratoryjne krwi, w których stwierdza się podwyższone OB i leukocytozę. 

Badania mikrobiologiczne powinno wykonywać się w fazie kaszlu napadowego. Pobiera się wymaz z tylnej ściany jamy nosowo-gardłowej. Dobrym materiałem do badań jest też plwocina uzyskana po napadzie kaszlu. Test immunofluorescencji jest metodą mniej czułą, ale za to szybszą. Polega na wybarwieniu znakowanymi przeciwciałami komórek bakterii na materiale klinicznym. 

Badania serologiczne opierają się w tym przypadku na wykrywaniu przeciwciał przeciwko bakteriom Bordetella pertussis w surowicy. Pojawiają się one w 3-4 tygodniu chorobu i utrzymują się dość długo. Na wynik czeka się jednak dość długo. Dlatego niekiedy wdraża się już odpowiednie leczenie. 

Hybrydyzacja DNA to najczulsza i najszybsza metoda diagnostyczna krztuśca. W Polsce stosowana jest rzadko z uwagi na wysoką cenę. 

Krztusiec – powikłania

Krztusiec wiąże się z powikłaniami w postaci dodatkowych infekcji czy nadkażeń bakteryjnych. Koklusz sprzyja rozwojowi zapalenia płuc, zapalenia oskrzeli czy zapalenia ucha środkowego. 

Bardzo groźne jest niedotlenienie i krwawienie mózgu wynikające z bezdechu. Takie epizody prowadzić mogą do uszkodzenia mózgu, a niekiedy i zgonu dziecka.

Krztusiec – leczenie

Szybkie rozpoczęcie leczenia i wdrożenie antybiotykoterapii daje szanse na wyleczenia pacjenta i uniknięcie powikań. Stosuje się tutaj antybiotyki makrolidowe oraz ampicylinę  domięśniowo i doustnie. 

Leczenie trwa około 2 tygodnie. Niemowlęta leczy się w szpitalu, odsysając w razie potrzeby śluz i podając tlen. Pomocniczo wykorzystywane są leki hamujące kaszel. 

Sczepienie na krztusiec

Szczepienia to skuteczny sposób zabezpieczenia się przeciwko kokluszowi. W Polsce są one obowiązkowe od roku 1960. Jednak od lat 90. XX wieku zaobserwować można ponowny wzrost zachorowań na krztusiec w Europie. Co roku w Polsce zapada 2000 osób. Coraz częściej chorują osoby dorosłe. 

Schemat szczepienia przeciwko kokluszowi wygląda w następujący sposób:

• 3 dawki co 4-6 tygodni, w okresie od 3 do 6. miesiąca życia,
• 4. dawka między 16. i 18. miesiącem życia,
• dawka przypominająca w wieku 6 lat.