Gruźlica

Gruźlica to choroba zakaźna, którą wywołują prątki gruźlicy. Dostają się one do organizmu poprzez drogi oddechowe. Schorzenie objawia się brakiem apetytu, utratą masy ciała, dusznością czy kaszlem. Wymaga pomocy lekarskiej.

Gruźlica – krótka charakterystyka

Gruźlica to zakaźna choroba bakteryjna, którą wywołują prątki gruźlicy z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Dostają się one do dróg oddechowych razem z wydychanym powietrzem. Lubią środowisko bogate w tlen i dlatego atakują płuca. Odpowiadają wówczas za gruźlicę płucną. Wyróżnia się też gruźlicę pozapłucną. 

Gruźlica może być utajona lub aktywna. W przypadku postaci utajonej prątki gruźlicy są obecne w organizmie, ale nie powodują żadnych objawów. Kontroluje je układ odpornościowy. Choroba rozwija się tylko przy spadku odporności. Gruźlica aktywna płucna to choroba zakaźna. Inaczej jest w przypadku aktywnej gruźlicy pozapłucnej.

Prątki gruźlicy obecne we krwi są niebezpieczne,  bo powodować mogą rozsianą gruźlicę prosówkową. Dawniej gruźlicę nazywano suchotami, bo prowadziła do szybkiego wyniszczenia organizmu. Obecnie znowu choruje na nią coraz więcej osób.

Przyczyny gruźlicy

Za gruźlicę odpowiadają bakterie z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Zazwyczaj dostają się do organizmu razem z wdychanym powietrzem. 90% przypadków gruźlicy to postać płucna. Jeśli objawy rozwijają się już po pierwszym wniknięciu bakterii do organizmu, jest to gruźlica pierwotna. Dotyczy 5% zakażonych. 

Istnieje także gruźlica popierwotna. Uaktywnia się ona po dość długim czasie od zakażenia. Dotyczy około 10% chorych.

Objawy gruźlicy

W czasie pierwszego kontaktu z prątkami gruźlicy układ immunologiczny może zniszczyć bakterie.  Niekiedy choroba ma formę utajoną. Chorzy wtedy nie odczuwają  żadnych objawów. Inaczej jest przy gruźlicy aktywnej. Jej objawami są:

• spadek masy ciała,
• brak apetytu, 
• gorączka,
• długotrwały kaszel, początkowo suchy, a potem mokry,
• krwioplucie, 
• duszność.

Przy zajęciu węzłów chłonnych dochodzi do ich powiększenia. Zajęcie opłucnej oznacza również suchy kaszel, duszność i gorączkę. Jeśli choroba atakuje układ nerwowy, pacjent odczuwa ból głowy, ma nudności, wymiotuje i cierpieć może na niedowłady. Czasami gruźlica lokalizuje się także  w stawach, powodując ich ból. Schorzenie poza tym niekiedy atakuje przewód pokarmowy, o czym świadczyć może ból brzucha i kiepskie samopoczucie.

Gruźlica – diagnostyka

Lekarz podczas diagnostyki zlecić może wykonanie RTG latki piersiowej i testu tuberkulinowego.  Jeśli w organizmie są prątki gruźlicy po 72 godzinach powinno w miejscu wstrzyknięcia tuberkuliny pojawić się zaczerwienienie i bombek. Wynik testu nie informuje jednak o tym, czy gruźlica ma formę aktywną czy jest np. efektem szczepienia. 

Dość istotnym badaniem jest badanie odkrztuszanej plwociny. Jest ona badana pod mikroskopem. Wykonuje się też posiew plwociny. W  ten sposób stwierdzić można, czy w danym materiale znajdują się prątki. 

Z kolei w diagnostyce gruźlicy pozapłucnej wykorzystuje się biopsję, rezonans magnetyczny i tomografię komputerową. 

Podstawowymi czynnikami ryzyka w przypadku gruźlicy są:

• kontakt z osobą chorą na aktywną formę gruźlicy,
• niska odporność np. zakażenie wirusem HIV, podeszły wiek, terapia sterydowa, choroby autoimmunologiczne,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• niedożywienie,
• kiepskie warunki mieszkaniowe.

Gruźlica diagnozowana jest na podstawie wielu badań:

1. RTG klatki piersiowej –  badanie szybkie i niedrogie. Pozwala na zaobserwowanie zmian naciekowych i powiększenie węzłów chłonnych. Mowa tutaj o gruźlicy pierwotnej. 
2. Tomografia komputerowa – w wysokiej rozdzielczości. Pokazuje dokładny obraz miąższu płucnego. 
3. Badanie bakteriologiczne –  badanie plwociny, z której hoduje się żywe prątki. 
4. Próba tuberkulinowa – śródskórne wstrzyknięcie antygenu gruźlicy, a więc tuberkuliny, aby wywołać miejscową odpowiedź zapalną. Próba odczytywana jest po 72 godzinach. 
5. Testy oparte na oznaczaniu poziomu interferonu Y wydzielanego przez limfocyty T.
6. Badanie PCR.

Gruźlica – leczenie

Leczenie gruźlicy zajmuje sporo czasu, bo do 9 miesięcy. Jednak już po 2 tygodniach pacjent przestaje rozsiewać zakażenie. Istnieje wiele schematów leczenia gruźlicy. W praktyce jednocześnie stosuje się wiele leków przeciwprątkowych. 

Przy pierwotnej gruźlicy aktywnej leczenie trwa 6 miesięcy. Początkowo przez 2 miesiące stosuje się 4 leki przeciwprątkowe, a potem 2 leki. Przy wznowie gruźlicy trzeba przedłużyć terapię. W lżejszych przypadkach gruźlicy pozapłucnej stosuje się 

3 preparaty przeciwprątkowe przez 2 miesiące, a przez kolejne 4 miesiące dwa leki. 

Przez cały czas należy monitorować postępy leczenia, badając plwocinę co 2 miesiące. Na podstawie wyników można ewentualnie zmienić schemat leczenia. 

Czasami dodatkowo stosuje się glikokortykosteroidy. Tak jest w stanach zagrożenia życia, przy zapaleniu osierdzia czy wysiękowym zapaleniu opłucnej. Odpowiednio leczona gruźlica jest wyleczalna. Bez terapii wiązać się może z groźnymi powikłaniami i śmiercią. 

Leczone powinny być także osoby z gruźlicą utajoną, które nie rozsiewają choroby. Zawsze może bowiem dojść w ich przypadku do rozwoju postaci aktywnej. Stosuje się więc przez 6-9 miesięcy izoniazyd. 

Wspomnieć trzeba przy okazji o gruźlicy odpornej na leki. Jej leczenie jest trudniejsze i trwa nawet ponad 18 miesięcy. 

Gruźlicę leczy się w warunkach domowych lub w szpitalu. Zaleca się przy tym izolację od innych osób. W najcięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja. 

W przypadku gruźlicy rzadko wykorzystywane jest leczenie operacyjne. Mowa tutaj raczej o jej powikłaniach.

Co ciekawe, przeciwko gruźlicy nie opłaca się szczepić. Nie powoduje to bowiem u osób dorosłych odporności. Takie szczepienie wykonywane jest tylko u noworodków do 24 godzin od momentu urodzenia.