Dna moczanowa

Dna moczanowa jest zapaleniem stawów, które dotyka głównie mężczyzn. Wywoływane jest przez krystalizację moczanu sodu w płynie stawowym. Objawami tego schorzenia są ból i obrzęk stawów.

Dna moczanowa – czym jest?

Dna moczanowa to zapalenie stawów, które jest efektem krystalizacji moczanu sodu w płynie stawowym oraz odkładania się jego złogów w tkankach i narządach Dochodzi do tego na skutek nadmiernego stężenia kwasu moczowego w płynach ustrojowych. 

Każdy człowiek ma we krwi kwas moczowy, ale niektórzy mają go za dużo i zachorować mogą na dnę. U chorych kwas moczowy gromadzi się wokół stawów i powoduje ból. Trzeba wówczas przyjąć leki, aby nie doszło do rozprzestrzenienia się ataku. Leki przeciwbólowe nie leczą dny moczanowej, ale niwelują stan zapalny. 

Atak dny moczanowej cechuje się nagłym, palącym bólem  oraz obrzękiem i zaczerwienieniem skóry – zazwyczaj palucha. Pojawić się też mogą zmęczenie i gorączka. Ostre ataki wywołuje stres fizyczny, spożywanie alkoholu i pokarmów zawierających duże ilości puryn. 

Ataki dny mogą być też zlokalizowane w stawach kręgosłupa, barkach, kolanach czy w innych stawach. Czasem jednocześnie dotyczą kilku stawów. Powtarzające się ataki z czasem przejść mogą w chorobę przewlekłą i powodować deformację stawów. Ataki trwają do kilkunastu dni i samoistnie ustępują. Bez leków trudno jest w tym czasie normalnie funkcjonować. 

Dna moczanowa dotyka częściej mężczyzn. Pojawia się na ogół po 40. roku życia. Dzieci chorują na nią bardzo rzadko, ale w tym przypadku przebieg dny jest znacznie cięższy.

Dna moczanowa – fazy i objawy

Pierwsza faza dny moczanowej to hiperurykemia bezobjawowa, która trwa do 20 lat. Cechuje się ona podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi, ale nie daje innych objawów. Co ciekawe, wcale nie musi w tym przypadku dojść do rozwoju dny moczanowej. U niektórych osób pojawiają się natomiast kamienie nerkowe.

Faza druga to ostre napady dny. Zaczynają się, gdy w płynie stawowym odkładają się kryształki sli kwasu moczowego. Atak zaczyna się na ogół w nocy. Pojawia się ostry ból, obrzęk, zaczerwienienie stawu. Towarzyszyć temu mogą osłabienie i gorączka. W 75% przypadków pierwszy atak dotyczy palca, rzadziej kolana, kostki czy pięty. Zajęty jest na ogół jeden staw. W razie braku odpowiedniego leczenia napady są coraz częstsze. Niektóre trwają wiele tygodni.

Faza trzecia to okres międzynapadowy. Nie ma wówczas żadnych objawów choroby. Takie przerwy początkowo trwają długie lata, ale z czasem stają się coraz krótsze. 

Czasami bez odpowiedniego leczenia po latach dna przechodzi w formę przewlekłą – guzkową. Kryształy moczanu sodu łączą się ze sobą i tworzą guzki dnawe, które są twarde. Widać je głównie na palcach i łokciach. Bez leczenia tworzą się też w tkankach otaczających staw. Prowadzić to może do uszkodzenia chrząstki i kostki. Tworzą się deformacje stawów. Na szczęście ta faza dny jest rzadka, bo choroba wykrywana jest coraz wcześniej. Rozwinąć się natomiast może dodatkowo kamica nerkowa. 

Podstawowym objawem dny moczanowej jest silny ból, który dotyczy na ogół palucha, ale zająć może także inne stawy. 

Dnę moczanową pomylić można z innymi schorzeniami:

• dną rzekomą, która cechuje się tworzeniem się złogów wapnia w stawach,
• reumatoidalnym zapaleniem stawów RZS, ale ta choroba zajmuje więcej niż jeden staw, 
• chorobą zwyrodnieniową stawów, która rozwija się powoli,
• infekcjami bakteryjnymi stawów.

Dna moczanowa – przyczyny

Do ataków dny prowadzi krystalizacja moczanu sodu w płynie stawowym i odkładanie się go w tkankach okołostawowych. Do krystalizacji dochodzi na skutek zbyt dużego stężenia kwasu moczowego w płynach ustrojowych. 

Hiperurykemia, a więc podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi może mieć różne przyczyny:

• pierwotną np. spowodowaną uwarunkowaniami genetycznymi,
• wtórną wynikającą ze zwiększonej produkcji kwasu moczowego w organizmie lub jego niedostatecznym usuwaniem; prowadzić do tego może duża podaż puryn w diecie, nadmierne spożywanie alkoholu, szybki spadek masy ciała, niektóre choroby (cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze, łuszczyca), niektóre leki, zatrucie ołowiem itd. 

Dna moczanowa – diagnostyka

Podstawą jest w tym przypadku wywiad lekarski i badanie fizykalne. Nie należy bagatelizować bólu stawów, gdyż rosnący poziom kwasu moczowego we krwi uszkadza stawy i prowadzi do kolejnych ataków. 

Oczywiście podobne objawy do dny moczanowej daje np. infekcja bakteryjna stawu. To poważne schorzenie wymagające leczenia w szpitalu.

Dna moczanowa – czynniki ryzyka

Są pewne czynniki, które sprzyjają rozwojowi dni moczanowej. Są to:

• płeć męska, wiek dorosły,
• przypadki dny moczanowej w rodzinie,
• otyłość, 
• nadużywanie alkoholu, głównie piwa,
• dieta bogata w związki zawierające puryny np. owoce morza, podroby, szparagi, szpinak, kalafior, grzyby,
• niektóre choroby np. niedoczynność tarczycy, nadciśnienie tętnicze, padaczka, zawał serca,
• niektóre zespoły genetyczne,
• leki np. aspiryna,
• zatrucie ołowiem, 
• nadmierny wysiłek fizyczny i odwodnienie. 

Dna moczanowa – leczenie

Dnę moczanową leczy się farmakologicznie i chirurgicznie. Duże znaczenie ma poza tym postępowanie niefarmakologiczne. 

Celem leczenia farmakologicznego jest zniwelowanie bólu i stanu zapalnego. Szybkie podanie leku daje szansę na ustąpienie dolegliwości w ciągu 24 godzin. Podstawowe leki stosowane w tym przypadku to kolchicyna, NLPZ czy glikokortykosteroidy. Lekiem z wyboru jest kolchicyna, która działa niemal natychmiast. Niestety u wielu pacjentów wywołuje działania niepożądane np. biegunkę, bóle brzucha czy wymioty. Wtedy trzeba z niej zrezygnować. NLPZ to leki zmniejszające ból i ograniczające stan zapalny. Nie można stosować jedynie aspiryny, która zwiększa poziom kwasu moczowego we krwi. Uważać muszą osoby z niewydolnością nerek. Czasem stosuje się glikokortykosteroidy, które podawane są doustnie lub we wstrzyknięciach dostawowych. 

Leczenie farmakologiczne jest kontynuowane również w okresach międzynapadowych. Jego celem jest zapobieganie kolejnym napadom i utrzymywanie stężenia kwasu moczowego we krwi na odpowiednim poziomie. Stosuje się tutaj kolchicynę i inny lek zmniejszający stężenie kwasu moczowego. Kolchicyna podawana w małych dawkach rzadko powoduje skutki uboczne. U osób z nadprodukcją kwasu moczowego stosuje się allopurynol. 

Bezobjawowa hiperurykemia nie wymaga żadnego specjalnego leczenia. Konieczne jest jednak leczenie chorób, które jej towarzyszą. 

Leczenie dny moczanowej należy kontynuować do końca życia. Pacjenci często czują, że są zdrowi, ale odstawienie leków prowadzi do kolejnych napadów dny. 

W razie pojawienia się guzków dnawych konieczne bywa ich wycięcie. Dzieje się tak wówczas, gdy leki nie pozwalają na ich skuteczne zmniejszenie.

Dna moczanowa – dieta

Niezwykle ważna jest w tym przypadku odpowiednia dieta. Trzeba przede wszystkim ograniczyć ilość potraw zawierających puryny. Są to podroby, mięso, sosy mięsne, galarety i buliony, ryby i owoce morza, groch, soczewica, szpinak, szparagi, kalafior, kawa, herbata, piwo czy kakao.