Guzkowy rozrost prostaty

Guzkowy rozrost prostaty (stercza) to problem, który dotyczy głównie mężczyzn powyżej 60. roku życia. Objawia się częstym i utrudnionym oddawaniem moczu. Wymaga oczywiście odpowiedniego leczenia, bo z czasem łagodne zmiany mogą stać się złośliwe.

Guzkowy rozrost stercza – krótka charakterystyka

Łagodny rozrost prostaty polega na rozroście elementów gruczołowych i tkanek podścieliska prostaty. To schorzenie dotyka głównie starszych mężczyzn powyżej 60. roku życia. Rzadko objawia się wcześniej. 

Gruczoł krokowy to element męskiego układu płciowego. Znajduje się w miednicy poniżej pęcherza moczowego. Budują go elementy gruczołowe i tkanki podścieliska. To on produkuje wydzielinę, w której znajdują się plemniki odpowiadające za zapłodnienie. Przez miąższ stercza przebiega część cewki moczowej, która odprowadza mocz na zewnątrz z pęcherza moczowego.

Guzkowy rozrost prostaty – objawy

Guzkowy rozrost prostaty objawia się przede wszystkim zaburzeniami związanymi z oddawaniem moczu:

• słaby strumień moczu,
• oddawanie moczu w nocy,
• wysoka częstotliwość oddawania moczu,
• przerywany strumień moczu,
• parcie naglące,
• nietrzymanie moczu,
• trudności z rozpoczęciem oddawania moczu,
• całkowite zatrzymanie moczu,
• krwiomocz,
• częste infekcje dróg moczowych.

Guzkowy rozrost prostaty – przyczyny

Nie do końca są jasne przyczyny rozrostu stercza. Jedno jest pewne – schorzenie to ma związek z wiekiem. Część ekspertów wiąże je z zaburzeniami w gospodarce hormonalnej.

Guzkowy rozrost prostaty – diagnostyka

Chorobami prostaty zajmuje się urolog. Powinien on przeprowadzić wywiad lekarski i wykonać badanie per rectum, które jest podstawowym badaniem gruczołu krokowego. Pozwala na szybkie wykrycie wielu poważnych chorób. Lekarz musi wykluczyć proces nowotworowy. Schorzenie to daje podobne objawy do guzkowego rozrostu stercza, ale jest o wiele groźniejsze. 

Gruczoł krokowy, który się rozrasta, zaczyna uciskać cewkę moczową, co utrudnia oddawanie moczu. Dochodzi do zmian w pęcherzu moczowym, który zbudowany jest w dużej mierze z mięśni. Te zaczynają na skutek intensywnej pracy przerastać, z wysokie ciśnienie w pęcherzu może powodować tworzenie się w jego ścianie uchyłków. Z czasem mięśnie pęcherza stają się zbyt słabe i zaczyna w nim zalegać mocz. 

To prowadzi do częstych infekcji układu moczowego. Z kolei mięśnie pęcherza moczowego uciskają moczowody, co skutkuje utrudnieniem w spływaniu moczu do pęcherza. Dochodzi do powiększenia nerek i ich niewydolności. Zmiany w początkowej fazie choroby są odwracalne. Jednak niekiedy schorzenie to rozwija się skrycie. 

Podstawowym czynnikiem ryzyka jest tutaj wiek. U ponad połowy mężczyzn w wieku powyżej 60. lat obecne są zmiany w prostacie. U mężczyzn po 80. roku życia problem ten dotyczy aż 80% z nich. 

W przypadku pojawienia się dolegliwości związanych z męskich układem moczowym trzeba wykonać pewne podstawowe badania.

1. Badanie per rectum palcem przez odbytnicę – jest mało przyjemne, ale skuteczne. Pozwala na wykrycie podejrzanych zmian i wdrożenie odpowiedniej diagnostyki. To badanie nie umożliwia jednak zbadania całej prostaty. 
2. Badanie stężenia PSA swoistego antygenu sterczowego – PSA jest substancją produkowaną przez prostatę. Do podwyższenia jej poziomu dochodzi w przebiegu wielu schorzeń stercza. Wymienić tutaj należy m.in. nowotwór. Celem badania jest jego wykluczenie. Prawidłowy poziom PSA to 0-4 ng/ml. Gdy przekracza  10 ng/ml  konieczna jest dalsza diagnostyka. 
3. Ogólne badanie moczu – pozwala na wykrycie infekcji w drogach moczowych, stwierdzenie obecności krwiomoczu czy wykrycie chorób nerek. Na uwagę zasługuje przede wszystkim posiew moczu. 
4. Punktowa ocena objawów I-PSS i ocena jakości życia QOL.
5. Badanie funkcji nerek – podstawowym parametrem jest poziom kreatyniny, która produkowana jest w mięśniach w człowieka i jest wydalana przez nerki. Jej wysoki poziom oznacza uszkodzenie nerek. 
6. Badanie przepływu przezcewkowego uroflowmetria – informuje o utrudnieniach w odpływie moczu na poziomie cewki. To badanie bardzo proste i mało inwazyjne. U zdrowych pacjentów strumień moczu jest intensywny, a objętość mikcji znaczna. W przypadku dolegliwości ze strony prostaty opóźnienia w mikcji są duże. 
7. Badanie USG dróg moczowych z określeniem ilości moczu zalegającego w pęcherzu – zalegający mocz oznacza wysokie ryzyko rozwoju zakażeń układu moczowego, które prowadzić mogą do uszkodzenia nerek. Badanie USG jest bezbolesne i mało inwazyjne. Nie ma żadnych skutków ubocznych.  
8. Zapis oddawania moczu.
9. Badanie przepływu cewkowego i ciśnienia wewnątrz pęcherza – wykonywane rzadko, gdy postawienie diagnozy jest utrudnione. Pozwalają na zlokalizowanie przeszkody utrudniającej odpływ moczu. 
10. Badanie USG przezodbytnicze prostaty – jeśli w leczeniu konieczne jest uzyskanie informacji o kształcie i wielkości prostaty. Wykonywane jest przy podejrzeniu istnienia zmian nowotworowych.
11. Badanie USG górnych dróg moczowych i urografia – badania obejmujące część układu moczowego powyżej pęcherza moczowego. Wykonuje się je dość rzadko. Urografia wykorzystuje promieniowanie RTG. Pozwala na ocenę sposobu przepływu moczu przez różne elementy układu moczowego. 
12. Endoskopia dolnych dróg moczowych – cystoskopia lub wziernikowanie. Pozwalają na ocenę wnętrza dróg moczowych.

Guzkowy rozrost prostaty – leczenie

Celem jest wybór terapii, która zmniejsza dolegliwości związane z zaburzeniami oddawania moczu. Trzeba tutaj wziąć pod uwagę wiek pacjenta, jego stan zdrowia i stopień nasilenia objawów. 

Niestety najbardziej skuteczne metody leczenia wiążą się w tym przypadku z wieloma powikłaniami. Jeśli objawy nie są intensywne, leczenie można niekiedy odłożyć w czasie. 

1. Leczenie farmakologiczne – stosuje się je we wczesnych fazach rozwoju choroby, gdy objawy są mało nasilone. Wykorzystywane są w tym przypadku różne leki. Alfa-blokery rozluźniają mięśnie, zmniejszając nacisk na cewkę moczową. Pierwsze efekty zaobserwować można już po kilku dniach.  Pojawić się też mogą pewne skutki uboczne np. zawroty głowy i omdlenia. Tego typu preparaty nie są odpowiednie dla osób z niskim ciśnieniem krwi. Inhibitory alfa 5-reduktazy hamują wpływ męskich hormonów płciowych na prostatę. Powoduje to zmniejszenie objawów choroby. Efekt osiągany jest jednak najwcześniej po 6 miesiącach. Rezygnacja ze stosowania leków oznacza nawrót dolegliwości i ich nasilenie. 
2. Implanty wewnątrzcewkowe – ta metoda wykorzystywana jest u pacjentów, u których nie można wykonać operacji. Polega na założeniu do cewki stentów, a więc niewielkich zwojów metalowych, które utrzymują ściany cewki w rozwarciu. Wykorzystuje się tutaj stenty czasowe i stałe, ale te drugie z czasem mogą się zatykać. Sam zabieg nie jest skomplikowany i trwa około 15 minut. Wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym. Wiązać się to może z pewnymi powikłaniami. Stenty mogą się np. co jakiś czas przesuwać.
3. Terapia cieplna – służy do niszczenia tkanki gruczołu krokowego i jego zmniejszenia. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Niestety u 25% pacjentów dochodzi do obrzęku i zatrzymania moczu. Wymaga to pozostawienia cewnika. Zabieg ten jest mniej skuteczny niż leczenie operacyjne. Decydują się na niego głównie młodsi mężczyźni. 
4. Laseroterapia – nowa metoda stosowana jeszcze rzadko. Laser ma doprowadzić do zniszczenia tkanki stercza. Zabieg trwa kilkadziesiąt minut i wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym. Możliwe powikłania to infekcja układu moczowego, krwawienia z dróg moczowych czy impotencja (rzadko). Przeciwwskazaniem do laseroterapii jest podejrzenie nowotworu prostaty. 
5. Przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego TURP – zabieg ten wykonuje się w łagodnym przeroście prostaty. Polega na wprowadzeniu do cewki elektroresektora, który wycinka środkową część przerośniętego stercza. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i trwa do 60 minut. Pacjent musi pozostać w szpitalu kilka dni, ale szybko odczuwa poprawę. Po jakimś czasie powinny zniknąć problemy z oddawaniem moczu. U większości mężczyzn pojawia się jednak wytrysk wsteczny, a więc zarzucanie nasienia wstecznie do pęcherza moczowego, a nie do cewki moczowej. Niestety niekiedy konieczna jest kolejna operacja. 
6. Przezcewkowe nacięcie prostaty – zabieg wykonywany rzadko u osób z niewielkim przerostem stercza. Polega na wprowadzeniu do cewki moczowej przyrządu, który nacina część prostaty i część pęcherza moczowego. Zmniejsza to nacisk na cewkę. Zabieg trwa 20 minut i wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Rzadko dochodzi w efekcie do wytrysku wstecznego. Istnieje jednak duże ryzyko nawrotu objawów.   
7. Adenektomia pozałonowa – u chorych ze znacznie przerośniętą prostatą. U pacjentów wykonuje się poprzeczne cięcie w okolicy podbrzusza i usuwa przez nie prostatę. Zabieg trwa około 60 minut. Przez 6 tygodni trzeba się oszczędzać. 

Najskuteczniejsze są oczywiście metody operacyjne, ale wiążą się z wieloma  możliwymi powikłaniami. Farmakologia jest bezpieczniejsza, ale mniej skuteczna. Leki stosuje się głównie u pacjentów z łagodnymi objawami, którzy planują mieć dzieci.