Ginekomastia

Ginekomastia to powiększenie jednej lub dwóch piersi u mężczyzn bądź chłopców. Wynikać może z otyłości, zmian hormonalnych czy zmian nowotworowych. W jaki sposób leczy się to schorzenie?

Ginekomastia – krótka charakterystyka

Ginekomastia to powiększenie piersi u mężczyzn i chłopców. Jest efektem rozrostu tkanki gruczołowej (ginekomastia gruczołowa), rzadziej tkanki tłuszczowej (ginekomastia tłuszczowa). Rozrost tylko tkanki tłuszczowej to ginekomastia rzekoma – steatomastia. 

Ludzka pierś zbudowana jest z tkanki gruczołowej otoczonej przez ciałko tłuszczowe i tkankę łączną  włóknistą która wnika między tkankę gruczołową. Tkanka gruczołowa podzielona jest na płaty. Od nich uchodzą przewody mleczne. W czasie ciąży i laktacji w gruczole sutkowym produkowane jest mleko. Fizjologicznie rozwój tkanki gruczołowej ma miejsce tylko u kobiet na skutek działania żeńskich hormonów płciowych. U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija. 

Ginekomastia to powiększenie męskich  piersi. Połączona bywa z ich bolesnością i tkliwością. U dzieci często ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. Wyjątkiem są sytuacje, gdy towarzyszą jej przerosty tkanki łącznej i tłuszczowej, które nie znikają. Przy dużych zmianach konieczne jest leczenie operacyjne. 

Ginekomastia to efekt nieprawidłowego stosunki estrogenów i wolnego testosteronu.  Testosteron to męski hormon płciowy, który na ogół transportowany jest razem ze specjalnymi białkami. Jego część pozostaje wolna i odpowiada za efekty biologiczne.  Estrogeny są z kolei żeńskimi hormonami płciowymi, ale produkowanymi w niewielkich ilościach także u mężczyzn. Pobudzają one tkankę gruczołową sutka do rozrostu, a testosteron ten proces hamuje

Ginekomastia – przyczyny

Wyróżnia się ginekomastię fizjologiczną i patologiczną. Ginekomastia fizjologiczna dotyczyć może:

• noworodków: do 90% z nich ma powiększone piersi, co wynika z przechodzeniem hormonów matki do dziecka, powinno to unormować się zazwyczaj w ciągu kilku tygodni,
• chłopców w okresie pokwitania: problem ten dotyczy 50% populacji i na ogół w ciągu maksymalnie kilkunastu miesięcy ustępuje,
• starszych mężczyzn: w efekcie starzenia się jąder spada produkcja testosteronu. 

Czasem rozwija się ginekomastia idiopatyczna, której przyczyn nie da się ustalić. Być może wynika ze zbyt dużej wrażliwości receptora dla estrogneów. Dotyczy nawet 36% mężczyzn. 

Do ginekomastii prowadzić może nadużywanie alkoholu i narkotyków. To efekt zaburzonego metabolizmu hormonów płciowych. 

Osoby otyłe cierpią często na ginekomastię rzekomą, co jest efektem rozrostu tkanki tłuszczowej w rejonie piersi. 

Ginekomastia patologiczna to natomiast skutek:

1. Nowotworu jądra – np. guzy z komórek Leydiga czy z komórek Sertolego, a także nowotwory z pierwotnych komórek płciowych. Są one rzadkie, ale za to złośliwe. Do ginekomastii prowadzą też niektóre inne nowotwory np. rak płuc. 
2. Hipogonadyzmu – niska produkcja męskich hormonów płciowych. Wynikać może np. z uszkodzenia jąder – to tzw. hipogonadyzm hipergonadotropowy. Wyróżnia się hipogonadyzm wrodzony i nabyty. Może być ona np. efektem uszkodzenia podwzgórza lub przysadki. Zmniejsza się wówczas stężenie hormonów tropowych przysadki, które pobudzają jądra do syntezy testosteronu. 
3. Zwiększonej syntezy białek wiążących hormony – np. w nadczynności tarczycy. 
4. Zmniejszenia metabolizmu estrogenów – przy marskości wątroby i niewydolności nerek. 
5. Zwiększone aktywności aromatazy w tkance tłuszczowej piersi – przy otyłości. 
6. Defektu działania receptora dla andgroenów.
7. Stosowania niektórych leków – glikokortykosteroidów, antagonistów receptora H2, sterydów anabolicznych, ketokonazolu itd. 

Ginekomastia – diagnostyka

Trzeba w tym przypadku wykonać dokładne badanie fizykalne i badania pomocnicze hormonalne oraz obrazowe. 

Badania laboratoryjne  pozwalają na określenie poziomu testosteronu, prolaktyny, TSH, FSH i LH oraz estrogenów.  Bardzo ważne są poza tym badania wskaźników czynności wątroby i czynności nerek. 

Badanie USG piersi pozwala na odróżnienie ginekomastii prawdziwej od rzekomej. Nie mniej istotne jest USG jąder pozwalające na wykluczenie guza.

Ginekomastia – leczenie

Celem leczenia ginekomastii jest usunięcie jej przyczyny. Jeśli jest ona wynikiem nowotworu, trzeba chirurgicznie wyciąć guza, a niekiedy i zastosować chemioterapię. Polekowa ginekomastia wymaga odstawienia konkretnych leków. W sytuacji, gdy ginekomastia jest efektem marskości wątroby lub nadczynności tarczycy, należy poprawić funkcjonowania tych narządów. 

Hipogonadyzm leczony jest poprzez podawanie testosteronu. Czasem trzeba również zablokować działanie estrogenów. Podaje się w tym celu leki, które hamują działanie aromatazy. 

W sytuacji, gdy ginekomastia jest mocno nasilona (ginekomastia olbrzymia), konieczne może być chirurgiczne usunięcie nadmiaru tkanki tłuszczowej i gruczołowej. Tkankę tłuszczową się odsysa – jest to liposukcja. Z kolei tkankę  gruczołową się  wycina.