Choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów ujawnia się na ogół po 40. roku życia i ma związek z przeciążeniem bądź nagłymi urazami. Objawia się bólem, trzeszczeniem i ograniczoną ruchomością stawów. Jest nieuleczalna, ale można spowolnić jej postępowanie.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – przyczyny

Choroba zwyrodnieniowa stawów powstaje na skutek działania czynników mechanicznych i biologicznych uszkadzających chrząstkę stawową. Objawia się bólem stawów, trzeszczeniem, ograniczoną ruchomością i zmianami zapalnymi. Różni się od chorób autoimmunologicznych, bo nie towarzyszą jej objawy ogólnoustrojowe np. gorączka i osłabienie. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy głównie stawów biodrowych, kolanowych, rąk i kręgosłupa. Zająć jednak może cały staw. 

ChZS ujawnia się zazwyczaj u pacjentów w wieku od 40 do 60 lat. W praktyce dotyczy aż 50% powyżej 40. roku życia. Na szczęście tylko u części powoduje ograniczenie sprawności. Dotyczy kobiet i mężczyzn, ale to w przypadku kobiet ma zazwyczaj cięższy przebieg. Choroba ta rozwija się powoli z okresami zaostrzeń i remisji.  Zmiany się nie cofają. 

Schorzenie postępuje cały czas i wynika ze zmian patologicznych, których początkiem są nadmierne przeciążenia lub nagły uraz. W efekcie dochodzi do nierównomiernego rozkładu sił działających na chrząstkę, która zaczyna się szybko zużywać. Kiedy zostanie całkowicie zniszczona, inne kości ocierają się o siebie. 

Choroba zwyrodnieniowa stawów może mieć postać pierwotną i wtórną. Tę drugą powodują:

• urazy ostre i przewlekłe,
• choroby wrodzone i zaburzenia rozwojowe np. choroba Perthesa, dysplazja stawu biodrowego, koślawość kolan,
• choroby metaboliczne np. choroba Wilsona,
• choroby endokrynologiczne np. cukrzyca i niedoczynność tarczycy, 
• choroby związane z odkładaniem soli wapnia,
• inne choroby np. dna moczanowa i RZS. 

Są też czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia choroby:

• starszy wiek, 
• nadwaga,
• choroba w rodzinie,
• płeć żeńska,
• duża gęstość mineralna kości, 
• zaburzenia czucia głębokiego,
• uprawianie w przeszłości sportu wyczynowego, 
• praca zawodowa związana z wykonywaniem powtarzalnych czynności.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – objawy

Choroba zwyrodnieniowa stawów na ogół zajmuje jeden lub maksymalnie kilka stawów. Jej charakterystycznymi objawami są:

• ból w czasie wykonywania ruchu w danym stawie, rzadko występuje przy spoczynku,
• sztywność, która pojawia się po okresie bezruchu,
• ograniczenie ruchomości,
• obrzęk stawu,
• trzeszczenie w stawie w czasie ruchu,
• zniekształcenie obrysu stawów. 

W przypadku rąk pojawić się mogą charakterystyczne zmiany:

• guzki Boucharda na stawach międzypaliczkowych bliższych.,
• guzki Heberdena na stawach międzypaliczkowych dalszych.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – diagnostyka

W początkowej fazie z bólem i sztywnością stawów można walczyć za pomocą domowych sposobów. Jednak, gdy nie ustępują przez kilka tygodni, trzeba skonsultować się z lekarzem.

Diagnozę postawić można na podstawie wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Przydać się może zdjęcie RTG danego stawu. Jednak samo stwierdzenie zmian bez objawów klinicznych nie stanowi podstawy do zdiagnozowania ChZS. Aby wykluczyć inne choroby trzeba niekiedy zbadać:

• OB i CRP,
• moc,
• krew,
• wykonać tomografię komputerową, rezonans magnetyczny lub USG.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – leczenie

Niestety tej choroby nie da się wyleczyć, ale odpowiednia terapia może zmniejszyć jej objawy i ograniczyć dalszy postęp. Sposób postępowania zależy od stopnia nasilenia objawów, ich uciążliwości, stopnia zmian stawowych i skuteczności dotychczasowych metod leczenia. 

W leczeniu ChZS wykorzystuje się metody niefarmakologiczne, farmakologiczne i operacyjne. Największą skutecznością cechują się w tym przypadku takie leki jak:

• paracetamol, który jest dość bezpieczny przy długotrwałym stosowaniu, ale nie działa przeciwzapalnie,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ, gdy paracetamol nie jest skuteczny, tego typu leki zmniejszają krzepliwość krwi, a więc nie są odpowiednie dla osób ze skazami krwotocznymi, na kolana podawać można NLPZ w formie maści,
• glikokortykosteroidy we wstrzyknięciach dostawowych, gdy dolegliwości się nasilają, a NLPZ są nieskuteczne, jednak te leki mają niekorzystny wpływ na chrząstkę stawową, 
• wolno działające leki objawowe np. siarczan glukozaminy czy siarczan chondroityny, poprawę objawową dają też wstrzyknięcia kwasu hialuronowego.

Leczenie operacyjne obejmuje z kolei:

• płukanie stawu w trakcie artroskopii roztworem 0,9% NaCL we wczesnych stadiach choroby,
• endoprotezowanie stawu, a więc zastosowanie stawu sztucznego, obecnie stosuje się protezy tytanowe i to przy dużym upośledzeniu ruchomości stawu, co sprawdza się przy stawie kolanowym czy biodrowym,
• artrodeza, a więc usztywnienie stawu (rzadko). 

Warto poza tym działać profilaktycznie:

• kontrolować swoją wagę, najbardziej na przeciążenia narażone są staw kolanowy i biodrowy, 
• regularnie wykonywać ćwiczenia, które mogą zmniejszyć ból i sztywność stawu, 
• unikać urazów,
• korygować ewentualne wady postawy,
• dbać o siłę mięśni.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – endoproteza

Endoprotezowanie wykonuje się tylko u tych osób, u których ból jest nie do zniesienia, a ruchomość stawu mocno ograniczona. Decyzja należy oczywiście do lekarza. 

Sztuczne stawy działają dobrze do 20 lat. Potem ulegają poluzowaniu – sporo zależy od tego, jak dużym obciążeniom są poddawane. Rehabilitacja po operacji trwa do 6 miesięcy.