Choroba kociego pazura

Choroba kociego pazura to infekcyjne schorzenie bakteryjne przenoszone z zwierząt na ludzi, głównie przez młode koty. Zazwyczaj manifestuje się poprzez zmiany w obszarze zadrapania oraz powiększenie węzłów chłonnych. Jednak w niektórych sytuacjach może prowadzić do powikłań.

Choroba kociego pazura – czym jest?

Choroba kociego pazura zwana gorączką kociego pazura to powszechna choroba zakaźna, która występuje na całym świecie i jest przenoszona głównie poprzez kontakt z kotami domowymi i dzikimi. Zainicjowana przez gram-ujemne bakterie Bartonella henselae i Bartonella clarridgeiae choroba umiejscawia się w erytrocytach krwi, chroniąc się przed układem immunologicznym.

Przenoszona zazwyczaj za pomocą kociego pazura, który wprowadza bakterie do krwi poprzez rany, choroba kociego pazura objawia się początkowo w postaci ziarniniaka w miejscu zadrapania. Chociaż koty zwykle nie wykazują objawów, są powszechnymi nosicielami bakterii. Dlatego  właściciele zwierząt powinni przestrzegać podstawowych zasad higieny i regularnie stosować środki przeciwpchelne.

Bakterie przenoszą się między kotami za pomocą pchły kociej. Zarażenie między kotami może również wystąpić poprzez bezpośredni kontakt. Nie ma jednak możliwości przeniesienia choroby między ludźmi. Zadrapanie przez kota jest najczęstszą drogą zarażenia, choć możliwe jest także zakażenie poprzez  ugryzienie kota, a sporadycznie także przez pchły lub kontakt z ich odchodami. Mikroorganizmy chorobotwórcze przenoszą również inne stawonogi krwiopijne, takie jak wszy, komary i kleszcze.

Choroba kociego pazura u ludzi jest szeroko rozpowszechniona i występuje prawie na całym świecie, zwłaszcza w klimacie umiarkowanym. W Polsce jest ona rzadko rozpoznawana. Występowanie choroby nie jest uzależnione od wieku, choć częściej zdarza się u dzieci z powodu ich częstego kontaktu z kotami. Dla osób z AIDS gorączka kociego pazura stanowi szczególne zagrożenie.

Choroba kociego pazura – objawy

Okres wylęgania objawów wynosi przeważnie od 3 do 5 dni. U większości pacjentów przebieg choroby jest łagodny, charakteryzujący się ogólnym złym samopoczuciem. W wyjątkowych przypadkach mogą wystąpić ciężkie objawy ogólne.

Główne symptomy choroby kociego pazura u ludzi obejmują:

• Plamki, grudki, pęcherzyki i strupy na głowie i kończynach: zmiany skórne pojawiają się u niektórych pacjentów 3-10 dni po zakażeniu. 
• Długotrwałe powiększone i bolesne węzły chłonne: zwykle te, które są blisko miejsca zranienia. Objawy pojawiają się około 2 tygodnie po zakażeniu. Ten stan utrzymuje się przez 2-4 miesiące (czasami do 24 miesięcy), po czym zmiany zazwyczaj goją się samoistnie.
• Łagodne, niecharakterystyczne objawy ogólne: pojawiają się u jednej trzeciej pacjentów i mogą obejmować podgorączkowe stany, rzadko gorączkę, złe samopoczucie, zmęczenie, bóle gardła i głowy, utratę apetytu, bóle stawów, bóle brzucha oraz nudności.

Bakterie stymulują również patologiczną angiogenezę, czyli powstawanie nowych naczyń włosowatych, prowadząc do naczyniakowatości bakteryjnej.

W przypadku zakażenia dospojówkowego (u 10-20% pacjentów), bakterie atakują oko i układ nerwowy, co może prowadzić do nietypowego przebiegu choroby kociego pazura. Objawy obejmują zespół Parinauda, wynikający z uszkodzenia podkorowego ośrodka skojarzonego ze spojrzeniem w górę i w dół. Dochodzi do porażenia nerwów twarzowych: bloczkowego i okoruchowego, co objawia się brakiem reakcji źrenic na światło oraz zaburzeniami ruchomości gałek ocznych. Dodatkowo,w tej formie zakażenia, występuje zapalenie spojówek, powiększenie węzłów chłonnych przyuszniczych, a w miejscu zakażenia w spojówce można wyczuć miękki ziarniniak z niewielką rumieniową obwódką.

Bakterie choroby kociego pazura stanowią szczególne zagrożenie dla osób zakażonych wirusem HIV i cierpiących na AIDS. U tych pacjentów zakażenia mają odmienny przebieg, obejmując zapalenie płuc i opłucnej, zapalenie mózgu i szpiku kostnego, plamicę małopłytkową (zakrzepicę drobnych naczyń krwionośnych) i zapalenie wsierdzia. U chorych pojawiają się także torbiele w śledzionie i wątrobie wypełnione krwią i bakteriami, a także guzkowate, owrzodziałe zmiany na skórze związane z proliferacją naczyń wywołaną przez bakterie. Zmiany te mogą lokalizować się również w mózgu i kościach, powodując silny ból. Ponadto obserwuje się zmęczenie, złe samopoczucie i utratę masy ciała, spowodowane obecnością bakterii we krwi.

W przypadku psów, choroba kociego pazura najczęściej przebiega bezobjawowo, podobnie jak u kotów. U obu zwierząt bakteria może jednak prowadzić do powikłań, takich jak śródmiąższowe zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia, wątroby czy nerek.

Choroba kociego pazura u dzieci

Podobnie jak u osób dorosłych, u dzieci objawy choroby kociego pazura obejmują powiększenie miejscowych węzłów chłonnych, występowanie grudek na skórze kończyn i głowy, a także niespecyficzne objawy ogólne.

Dodatkowo mogą wystąpić dodatkowe powikłania, takie jak zapalenie siatkówki, nerwu wzrokowego, zapalenie nerwów obwodowych, rumień guzowaty na skórze czy zapalenie płuc. W najbardziej niekorzystnym scenariuszu może dojść do encefalopatii, co oznacza uszkodzenie struktury mózgu, prowadzące do drgawek i śpiączki, które ustępują po okresie od 1 do 12 tygodni.

Choroba kociego pazura u kobiet w ciąży

Choroba kociego pazura u kobiet w ciąży daje podobne objawy, jak u innych osób. Pojawiają się gorączka, kiepskie samopoczucie, bóle stawów i mięśni, powiększone węzły chłonne. Zalecana jest szybka konsultacja lekarska. Same bakterie Bartonella henselae nie są bezpośrednim zagrożeniem dla płodu, ale powodować mogą powikłania u matki. 

Choroba kociego pazura – diagnostyka

Odbywa się ona na podstawie wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Zazwyczaj objawy są charakterystyczne i pozwalają na postawienie diagnozy. Niekiedy wykonuje się dodatkowe badania:

• badanie serologiczne np. immunofluorescencję pośrednią, która polega na sprawdzeniu obecności przeciwciał przeciwko bakterii w surowicy krwi,
• PCR,
• biopsję węzłów chłonnych,
• izolację bakterii z posiewów krwi, ale jest to metoda mało czuła,
• morfologię krwi. 

Do wykonania wielu badań potrzebne jest skierowanie od specjalisty. Testy wykonać też można prywatnie, co kosztuje od 200 do 300 złotych. 

Choroba kociego pazura – leczenie

Leczenie tej choroby na ogół nie jest konieczne. Tylko 10% pacjentów wymaga specjalistycznej opieki medycznej. Wielkość węzłów chłonnych wraca do normy samoistnie po 2-4 miesiącach. 

U osób z gorączką i ciężkim przebiegiem choroby leczenie obejmuje:

• antybiotykoterapię z użyciem azytromycyny lub doksycykliny: rokowania są dobre, a śmiertelność jest bardzo niska i wynosi 0,1%, najgorzej jest u osób z upośledzoną odpornością,
• usunięcie patologicznej zawartości węzłów chłonnych na skutek aspiracji.
• stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych objawowo. 

Kluczowe znaczenie ma jednak profilaktyka. Należy unikać kontaktu z dzikimi kotami. Ewentualne zranienia trzeba szybko zdezynfekować. 

Choroba kociego pazura – powikłania

Choroba kociego pazura może się wiązać z pewnymi powikłaniami. Przykładem jest zropienie węzła chłonnego  – powstaje wówczas przewlekła przetoka. Ryzyko rośnie, gdy leczenie jest wykonane w nieprawidłowy sposób np. z użyciem nacinania i drenowania węzłów chłonnych.

Nieleczona, przewlekła choroba kociego pazura prowadzi niekiedy do:

• powiększenia wątroby i śledziony,
• małopłytkowości,
• zapalenia kości,
• rumienia guzowatego,
• reumatycznych bólów stawów,
• zapalenia płuc,
• utraty wzroku. 

Na powikłania narażone są głównie dzieci i osoby z obniżoną odpornością. W najgorszym wypadku dojść może do encefalopatii, a więc zapalenia mózgu. O diagnozę i leczenie muszą zadbać również kobiety w ciąży.