Celiakia

Celiakia to choroba wywołana nietolerancją glutenu – białka  obecnego w zbożach. Często chorują  na nią dzieci, ale dotknąć też może osoby dorosłe. Objawia się przede wszystkim wymiotami, biegunką czy bólem brzucha.

Celiakia – czym jest?

Celiakia to choroba trzewna, która ma podłoże immunologiczne. Wynika z nietolerancji glutenu. Dochodzi dzięki temu do niszczenia komórek jelitowych. Nietolerancja glutenu towarzyszy człowiekowi przez całe życie. 

Celiakia pojawia się u osób predysponowanych do tego genetycznie. Częściej chorują  na nią kobiety. Nie jest to alergia. Wyróżnia się cztery typy celiakii:

• nietypową, 
• klasyczną, niemą,
• latentną.

W przypadku celiakii klasycznej objawy są typowe dla przewodu pokarmowego. W badaniu laboratoryjnym widać zanik kosmyków jelitowych. Postać nietypowa różni się przewagą objawów pozajelitowych. W postaci niemej nie ma objawów, ale widoczne są zmiany w badaniach laboratoryjnych. Celiakia latentna cechuje się z kolei brakiem objawów i zmian mikroskopowych, ale obecnością markerów. 

Celiakia zazwyczaj dotyczy osób z pewnym układem genów – układ HLA. Często towarzyszy nadczynności tarczycy, cukrzycy typu 1, zespołowi Downa, zespołowi Tunera czy zespołowi Wiliamsa.

Czym jest gluten?

Gluten to białko obecne w zbożach. W Polsce jeszcze jakiś czas temu wprowadzano go do diety dzieci w wieku 10 miesięcy. Obecnie zaleca się wprowadzać go wcześniej – po 4. miesiącu życia. 

Gluten to białka obecne w pszenicy (gliadyna), życie (sekalina) i jęczmieniu (hordeina). Pod względem chemiczny jest to 33-aminokwasowy polipeptyd odporny na działanie kwasu żołądkowego. W przypadku celiakii ma miejsce zmiana jego właściwości. Tworzy się stan zapalny, a wtórnie dochodzi do zaniku kosmków jelitowych.

Czym jest jelito cienkie?

Jelito cienkie odpowiedzialne jest za trawienie i wchłanianie podstawowych składników pokarmowych oraz składników mineralnych. Składa się z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Na skutek zmian zapalnych czy zmniejszenia liczby kosmków, pojawiają się zaburzenia wchłaniania. 

W jelicie cienkim wchłaniane są żelazo, glukoza, fruktoza, galaktoza, jony wapnia, witamina B12, woda, witaminy A, D, E i K czy kwas foliowy.

Celiakia i jej objawy

Celiakia uaktywnić się może w każdym wieku, ale zazwyczaj pojawia się u dzieci. To choroba, która towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Jej klasycznymi objawami są:

• przewlekła biegunka,
• bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• afty jamy ustnej,
• zdjęcia,
• rzadziej zaparcia. 

Pojawić się też mogą mniej charakterystyczne objawy:

• osłabienie,
• depresja,
• zmiany skórne np. opryszczkowe zapalenie skóry,
• niedokrwistość, 
• tężyczka,
• niedożywienie,
• niski wzrost. 

W przypadku osób dorosłych objawy są często pozajelitowe, nietypowe. Choroba może ujawnić się nagle lub wręcz odwrotnie. 

Celiakia i jej diagnostyka

Lekarz powinien rozpocząć diagnostykę od wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Kryteria rozpoznania celiakii obejmują:

• zmiany w obrazie mikroskopowym,
• dodatnie badanie serologiczne,
• objawy kliniczne,
• wykluczenie innych schorzeń,
• poprawę po wprowadzeniu diety. 

Badania serologiczne obejmują wykazanie przeciwciał przeciwko endomysium i przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej. Próbki tkanki do badania są pobierane w czasie endoskopii lub biopsji. Badania pokazać  powinny zanik kosmków jelitowych. 

Poza tym wykonuje się inne badania laboratoryjne: morfologię, badania stężenia żelaza, kwasu foliowego, wapnia, czasu krzepnięcia, ALAT czy AspAT.

Celiakia i jej leczenie

Podstawą jest w tym przypadku oczywiście dieta bezglutenowa. Produkty bezglutenowe w sklepach oznaczone są symbolem przekreślonego kłosa. Nie zawierają one w ogóle lub zawierają bardzo niewiele glutenu.

Celiakia – powikłania

Do powikłań celiakii zalicza się:

• nowotwory garda,
• osteoporozę, 
• chłoniak jelita,
• osteopenię,
• niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza lub witaminy B12, 
• zaburzenia miesiączkowania,
• problemy z zajściem w ciążę.