Aspergiloza

Aspergiloza wywoływana jest zakażeniem pleśniami z rodzaju Aspergillus. Otaczają one człowieka ze wszystkich stron i trudno jest ich uniknąć. W przypadku osób zdrowych radzi sobie z nimi układ odpornościowy. Jednak, gdy jest osłabiony, niestety może dojść do groźnych powikłań. 

Aspergiloza – charakterystyka

Aspergiloza  to grupa schorzeń wywoływanych zakażeniem pleśni z rodzaju Aspergillus. Są one obecnie wszędzie i u osób zdrowych nie stanowią problemu. Jednak przy spadku odporności może dojść do ciężkiej grzybicy. 

Na ogół dochodzi do powstawania chorób o podłożu alergicznych. Wtedy w tkankach nie rozwija się pleśń, ale jedynie ma miejsce silne pobudzenie układu immunologicznego. Pojawiają się objawy alergiczne. Są to:

• alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna, gdy grzyb znajduje się w oskrzelach,
• alergiczne zapalenie zatok. 

Kolejnym rodzajem choroby jest inwazyjna aspergiloza. Dotyka osoby mające problem z układem immunologicznym. Grzyb uszkadza wówczas i atakuje tkanki organizmu. Rozwija się głównie w płucach, ale nie tylko. Wyróżnia się tutaj:

• ostrą inwazyjną aspergilozę płucną, która bywa trudna do zdiagnozowania; jej objawami są wysoka gorączka, obserwuje się poza tym brak reakcji na antybiotyki; cechą typową dla tego rodzaju aspergilozy jest angioinwazja, a więc wnikanie strzępek grzyba do naczyń krwionośnych, co prowadzić może do ich niedrożności i zawału płuc,
• aspergilozę tchawiczo-oskrzelową i zatorową oskrzeli, która jest obserwowana u chorych na AIDS; grzybnia rozwija się wówczas w tchawicy i oskrzelach, powodować to może rozwój astmy; grzyb rozsiewa się w całym organizmie,
• ostre inwazyjne zapalenie zatok, które przypomina zapalenie zatok; cechuje się obrzękami, gorączką i bólem głowy; grzyb powoduje destrukcję tkanek twarzy; w ¼ przypadków dochodzi do aspergilozy mózgu i śmierci,
• chroniczne inwazyjne zapalenie zatok, a więc zapalenie długotrwałe z nieżytem nosa; rozwijać się może u osób zdrowych, ale często dotyka cukrzyków,
• grzybniaka płuc lub zatoki przynosowej, który powstaje gdy strzępki grzyba z płuc lub zatok zbijają się ze sobą. 

Dodatkowo rozwijać się też mogą inne rodzaje aspergilozy:

• zapalenie szpiku, które jest schorzeniem rzadkim; powstaje drogą hematogenną, czasem po zabiegach chirurgicznych,
• aspergiloza mózgu, która jest bardzo ciężkim schorzeniem i kończy się na ogół śmiercią,
• aspergiloza skórna, która dotyka 5% osób z aspergilozą płuc,
• aspergiloza mięśnia sercowego będąca powikłaniem operacji na otwartym sercu,
• aspergiloza oka, która powstaje na skutek urazu oka lub drogą hematogenną. 

Aspergiloza i jej przyczyny

Grzyby z rodzaju Aspergillus występują m.in. w glebie, kurzu, na roślinach, w przyprawach czy w materiałach budowlanych. Jest wiele ich gatunków, ale dla człowieka chorobotwórcze działanie ma tylko 20 z nich. 

Do zakażenia grzybami dochodzi na skutek wdychania ich zarodników, rzadziej drogą pokarmową czy przez uszkodzoną skórę. W przypadku osób zdrowych grzyby są usuwane przez układ odpornościowy. Czasem ich wdychanie powoduje aktywację układu immunologicznego i rozwija się choroba alergiczna. U osób chorych mechanizmy obronne nie działają prawidłowo i grzyb zaczyna się rozwijać w ich tkankach. 

Zarodniki pleśni dostają się do dróg oddechowych i kiełkują. Nie ma jeszcze wówczas miejsca zakażenie inwazyjne. Czas inkubacji choroby nie jest dokładnie znany. Dochodzi do niej, gdy następuje angioinwazja. Grzyb zaczyna razem z krwią rozsiewać się po całym organizmie. 

Aspergiloza największe zagrożenie stanowi dla osób z immunosupresją. W ich przypadku inhalacja zarodników pleśni doprowadzić może do zakażenia inwazyjnego płuc i zatok. W ten sposób dociera z krwią do innych narządów. 

Aspergiloza i jej objawy

Poszczególne rodzaje aspergilozy dają nieco inne objawy. Czasem trudno tę chorobę odróżnić od innych schorzeń wirusowych czy bakteryjnych. Tymczasem objawy zakażeń grzybiczych nie ustępują pod wpływem antybiotyków. 

Przy chorobach alergicznych u osób bez immunosupresji najczęstsze objawy aspergilozy to:

• kaszel, świszczący oddech, kiepskie samopoczucie i gorączka u osób z alergiczną aspergilozą oskrzelowo-płucną, 
• jednostronna polipowatość nosa i żółta wydzielina z nosa  u osób z alergicznym zapaleniem zatok. 

Z kolei aspergilozy inwazyjne wywołują takie objawy jak:

• gorączka, ból głowy i zatok, obrzęk twarzy i krwisty wyciek z nosa w przypadku ostrego inwazyjnego zapalenia zatok,
• wysoka gorączka u osób z ostrą inwazyjną aspergilozą płucną,
• duszność, sapanie, kaszel i gorączka przy aspergilozie tchawiczo-oskrzelowej i zatorowej oskrzeli,
• długotrwały nieżyt nosa w przypadku chronicznego inwazyjnego zapalenia zatok, 
• nieżyt nosa z wydzieliną i ból twarzy w przypadku grzybniaka zatoki przynosowej,
• krwioplucie, kaszel i złe samopoczucie u osób z grzybniakiem płuc. 

Gdy do inwazji doszło drogą hematogenną objawy obejmują:

• zapalenie szpiku: gorączka i ból,
• aspergiloza mózgu: ból głowy, napady padaczki, zmiany w mózgu,
• aspergiloza skórna: czerwona zmiana na ciele, grudki, czarne strupki,
• aspergiloza mięśnia sercowego: utrata wagi, gorączka,zmęczenie, powiększona śledziona,
• aspergiloza oka:  ból oka, zaburzenia widzenia.

Aspergiloza – kto powinien się jej obawiać?

Pleśnie otaczają człowieka ze wszystkich stron. Nie da się ich uniknąć. Osoby zdrowe nie mają się czego bać, bo ich system odpornościowy bez problemu pozbywa się zarodników. Inaczej jest u osób z zaburzeniami odporności. Tutaj dojść może do rozwoju poważnej infekcji. 

Mocno narażone są osoby po przeszczepieniu szpiku kostnego, nadużywające kortykosteroidów, poddawane chemioterapii czy nosiciele wirusa HIV. W grupie ryzyka są też osoby pracujące w budownictwie, rolnictwie, bibliotekarstwie, rolnictwie, ogrodnictwie czy w branży piekarniczej.

Aspergiloza – diagnostyka

Niestety diagnozowanie i leczenie grzybic nie jest łatwe. W przypadku inwazyjnej aspergilozy umieralność sięga od 50 do 100%. 

Dlatego osoby zaliczane do grup ryzyka np. chorzy na AIDS powinny znajdować się pod ciągłą kontrolą lekarską. Inni w razie zauważenia niepokojących objawów od razu muszą udać się do lekarza. 

Postawienie prawidłowej diagnozy nie jest łatwe. Wcześniej trzeba wykonać wiele różnych badań. Są to m.in. badania tomograficzne i RTG, a także badania mikrobiologiczne. Badana jest również krew. 

Spore znaczenie ma rodzaj choroby. Przy alergiach wykonuje się oznaczenie poziomu granulocytów kwasochłonnych i przeciwciał klasy IgE we krwi. Potem przychodzi czas na testy skórne czy badanie RTG płuc.

Przy zakażeniach inwazyjnych wczesna diagnoza jest niezwykle ważna, bo decyduje o powodzeniu leczenia. Lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych – RTG klatki piersiowej czy tomografii komputerowej. Wykonywane są też badania mikrobiologiczne. 

U osób znajdujących się w grupie wysokiego ryzyka stosuje się metody serologiczne  czy genetycznie diagnozowanie grzybic. Testy serologiczne są wykorzystywane także do oceny odpowiedzi na terapię. 

Aspergiloza – leczenie

W przypadku alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej nie stosuje się żadnego leczenia. Tylko wzrost stężenia przeciwciał klasy IgE stanowi pretekst do zastosowania kortykosteroidów. 

Leczenie antybiotykami nie jest zalecane. Może być jednak korzystne. Przy aspergilozie alergicznej zatok chirurgicznie usuwa się polipy. Czasem konieczny jest więcej niż jeden zabieg. Unikać należy długotrwałego stosowania sterydów, bo mają one wiele skutków ubocznych. Dodatkowo trzeba ustalić źródło alergenu. 

Aspergiloza często kończy się leczeniem szpitalnym. Nie dotyczy to jedynie jej form alergicznych. Stosuje się tutaj worykonazol czy itrakonaz. Rokowania zależą od rodzaju i stopnia nasilenia choroby. Nie bez znaczenia jest też stan immunologiczny pacjenta. Grzybniaki usuwa się chirurgicznie. To zabieg niestety ryzykowny. 

Aspergiloza – powikłania

Grzybice tego rodzaju są bardzo ciężkimi chorobami. Śmiertelność w ich przypadku jest duża i nie są łatwe do wyleczenia. Zwłaszcza, że dotykają głównie osób o obniżonej odporności. 

Grzyb uszkadza i doprowadza do martwicy narządów. Może dojść nawet do martwicy niedokrwiennej mózgu lub płuc. Dramatyczne powikłania ma ostra aspergiloza zatok czy aspergiloza mózgu. Niszczą one tkanki twarzy i dają objawy neurologiczne. 

Aspergiloza – zapobieganie

Zarodników grzybów Aspergillus w zasadzie nie da się uniknąć. Osoby szczególnie narażone na zakażenie powinny nosić w niektórych przypadkach maski N95. Czasem stosuje się profilaktycznie leki przeciwgrzybicze.