Akromegalia

Akromegalia jest rzadką chorobą, która polega na nadmiernej produkcji hormonu wzrostu. Na ogół jej powodem jest gruczolak przedniego płata przysadki. Dochodzi wówczas do powiększenia się rą, stóp, żuchwy czy nosa. Działa to destrukcyjnie na cały organizm.

Na czym polega akromegalia?

Akromegalia to zespół objawów klinicznych, którego powodem jest zbyt duża produkcja hormonu wzrostu GH. To choroba rzadka, która zaczyna się dopiero w wieku 30-50 lat. Cierpi na nią 60 osób na milion – częściej kobiety niż mężczyźni. Dochodzi w tym przypadku do powiększenia rozmiarów obwodowych części ciała. Zmiany dotykają też narządy wewnętrzne.

Przysadka mózgowa – charakterystyka

Przysadka mózgowa jest gruczołem dokrewnym, który wydziela hormony trafiające do krwi. Znajduje się w środkowy dole czaszkowym w tzw. siodle tureckim. Po jej obu stronach zlokalizowane są zatoki jamiste, przez które biegną naczynia tętnicze i żylne oraz nerwy odpowiadające za ruchy gałek ocznych itd. Wyżej jest miejsce skrzyżowania włókien nerwów wzrokowych. 

Przysadkę mózgową budują dwa płaty:

• płat przedni zwany płatem gruczołowym:  zawiera aż pięć typów komórek produkujących hormony  tropowe, które wpływają na funkcję innych gruczołów dokrewnych,
• płat tylny zwany płatem nerwowym: zbudowany z zakończeń komórek nerwowych podwzgórza, w tej części magazynowane są dwa hormony. 

Istnieje dość duża grupa chorób przysadki mózgowej. Wynikają one z nadmiaru hormonów, ucisku guza przysadki na struktury otaczające czy niedoboru hormonów przysadkowych. 

Aż 10% wszystkich guzów mózgu to guzy przysadki. Dzieli się je na nieczynne hormonalnie i guzy produkujące hormony. Do tej drugiej grupy zaliczają się guzy prolaktynowe, guzy tyreotropinowe, guzy gonadotropinowe, guzy wydzielające ACTH czy guzy wydzielające hormon wzrostu.

Akromegalia i jej objawy

Podstawowe objawy choroby to:

• obniżenie głosu,
• pogrubienie rysów twarzy, powiększenie nosa i żuchwy,
• przyrost masy ciała,
• powiększenie rąk i stóp,
• duża potliwość,
• bóle głowy,
• bóle stawów i kości,
• powiększenie serca,
• nadciśnienie tętnicze, 
• kamica nerkowa,
• cukrzyca,
• nadczynność tarczycy,
• zaparcia,
• impotencja,
• zaburzenia miesiączkowania,
• spadek libido. 

Akromegalia i jej przyczyny

Akromegalia jest spowodowana zazwyczaj przez gruczolaka przedniego płata przysadki, który wywodzi się z komórek samotropowych. Powoduje od nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu. W 1% przypadku schorzenie to wynika z nowotworu pozaprzysadkowego. 

Akromegalia – diagnostyka

Najgroźniejsze są w tym przypadku skutki oddziaływania hormonu wzrostu na narządy wewnętrzne np. na układ krążenia. Dlatego chorobę trzeba szybko rozpoznać i leczyć. 

Podstawą są tutaj badania laboratoryjne – oznaczenie stężenia IGF-1 oraz test obciążenia glukozą. Pacjentowi podaje się glukozę i 2 godziny później bada wydzielanie hormonu wzrostu. Jeśli wszystko funkcjonuje prawidłowo, glukoza hamuje stężenie hormonu wzrostu. W akromegalii jednak tego spadku nie ma. 

Wykonuje się też badania obrazowe, a więc tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny. Trzeba bowiem zlokalizować guza przysadki. Chorzy na akromegalię są badani okulistycznie.

Akromegalia a leczenie operacyjne

Gruczolak przysadki jest usuwany operacyjnie przez nos, a dokładniej przez zatokę  klinową. W ten sposób można znormalizować stężenie hormonu wzrostu i somatomedyn IGF-1. Skuteczność zabiegu wynosi od 50 do 80%. 

Skuteczność operacji zależy od wielkości guza i innych czynników.

Akromegalia a leczenie farmakologiczne

Leczenie tego typu wprowadzane są u osób, które z różnych względów nie mogą lub nie chcą mieć wykonanej operacji. Stosuje się tutaj analogi somatostatyny. To związki przypominające działaniem hormon podwzgórza somatostatynę. Hamuje on uwalnianie hormonu wzrostu z przysadki. Hormony podaje się doustnie lub w formie wstrzyknięć. Może to mieć skutki uboczne. Czasem dochodzi np. do kamicy dróg żółciowych.

Akromegalia a radioterapia

W razie niepowodzenia leczenia operacyjnego i farmakologicznego, wykonuje się radioterapię okolica przysadki mózgowej. Efekty pojawiają się jednak dopiero po latach. Przez ten czas trzeba stosować leki. Skutkiem ubocznym radioterapii bywa popromienna niewydolność przysadki. 

Akromegalia to choroba uleczalna, ale jej leczenie zająć może nieco czasu.

Akromegalia – skutki uboczne

Wzrost poziomu hormonu wzrostu wpływa na różne układy w organizmie.

1. Kości – w dzieciństwie powodować to może gigantyzm, u osób dorosłych skutkiem jest nie wydłużenie, ale pogrubienie kości.
2. Tkanki miękkie – dochodzi do ich nadmiernego rozrostu, co skutkuje niedowładami i zaburzeniami czucia.
3. Układ krążenia – ma miejsce powiększenie np. serca, a w efekcie do jego niewydolność. Wiele osób chorych na akromegalię umiera z tego powodu. 
4. Układ oddechowy – dochodzi do upośledzenia drożności dróg oddechowych, co objawia się w czasie snu jako zespół bezdechu sennego.
5. Krtań – pogrubienie strun głosowych odpowiada za obniżenie głosu.
6. Skóra – dochodzi do jej pogrubienia i nadmiernej potliwości. 
7. Układ pokarmowy – tworzą się polipy jelita grubego, rośnie ryzyko zachorowania na raka. 
8. Wzrok – wywoływany jest ucisk na włókna nerwu wzrokowego.
9. Układ hormonalny – dochodzi do zaniku i niedoborów hormonów tropowych, które odpowiedzialne są za regulację funkcji nadnerczy, gonad i tarczycy. Skutkuje to ich niewydolnością.
10. Układ płciowy – utrata libido, spadek potencji, nadmierny rozrost tkanki piersiowej u mężczyzn.
11. Gospodarka węglowodanowa – hormon wzrostu działa inaczej niż insulina, co prowadzić może do cukrzycy.