Menopauza

Menopauza jest naturalnym okresem w życiu każdej kobiety. Polega on na wygasaniu czynności hormonalnej jajników, co prowadzi do zatrzymania miesiączkowania. Zazwyczaj kobiety ostatni raz miesiączkują w wieku około 45-47 lat. Objawy związane z menopauzą są dość uciążliwe, ale można je łagodzić za pomocą hormonalnej terapii zastępczej.

Menopauza – zmiany hormonalne

Menopauza to w zasadzie ostatnia miesiączka, po której przez 12 miesięcy nie występuje kolejne krwawienie. Wcześniej trzeba jednak wykluczyć zmiany patologiczne, które mogły do tego doprowadzić. 

W Polsce kobiety ostatni raz miesiączkują w wieku 45-47 lat. Wcześniej trwa okres okołomenopauzalny – perimenopauza. Obejmuje on kilka lat przed ostatnią miesiączką i 12 miesięcy po jej wystąpieniu.

W okresie reprodukcyjnym stężenie hormonów płciowych, które  produkowane są w jajnikach zmienia się cyklicznie. Kontrolują to narządy zlokalizowane w mózgu – przysadka i podwzgórze. Podwzgórze produkuje gonadoliberynę, która wpływa na produkcję hormonów przysadkowych.  Są to folikulotropina i luteotropina. To one pobudzają jajniki do produkcji hormonów płciowych – progesteronu i estrogenów. To dzięki temu co miesiąc dochodzi do dojrzewania pęcherzyków jajnikowych i owulacji. 

Poza tym progesteron i estrogeny wpływają na inne narządy. Odpowiadają za rozwój cech płciowych, zwiększenie krzepliwości krwi, tworzenie kości, przygotowanie macicy do ciąży itd. 

Wydzielanie powyższych hormonów jest regulowane. Wzrost stężenia hormonów płciowych hamuje np. wydzielanie hormonów w przysadce i podwzgórzu. W okresie okołomenopauzalnym wygasają czynności hormonalne jajników. Nie są one w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości estrogenów i progesteronu. Cykle miesiączkowe są zaburzone. 

Kobieta ma swoich genach zapisany okres, przez który jej jajniki produkują odpowiednią ilość hormonów płciowych. Na menopauzę wpływają też warunki, w których żyje, palenie papierosów, zażywane leki. Menopauza nie jest więc chorobą.

Menopauza – objawy

Do najpopularniejszych objawów okresu okołomenopauzalnego zalicza się:

• nieregularne miesiączki, które z czasem zanikają, 
• uderzenia gorąca i zlewne poty, które pojawiają się na kilka miesięcy przed ostatnią miesiączką i ustępują 2-3 lata po niej,
• wahania nastroju, drażliwość, przyspieszone bicie serca, depresja, 
• zaburzenia snu, trudności z zasypianiem, zmęczenie,
• bolesność piersi, 
• bóle i zawroty głowy,
• spadek elastyczności skóry,
• zmniejszenie nawilżenia pochwy, pieczenie, świąd, 
• mimowolne oddawanie moczu np. w czasie kaszlu czy kichania.

Menopauza – diagnostyka

Menopauzą zajmują się lekarze ginekolodzy. Specjalista powinien w tym przypadku wykonać badanie ginekologiczne, zbadać piersi i zlecić USG. Czasem pobiera się materiał do badania cytologicznego i wykonuje mammografię. 

Konieczne jest wykonanie badania poziomu hormonów. Między 2. i 5. dniem cyklu oznacza się poziom FSH i estradiolu. Do tego konieczne jest pobranie krwi z żyły łokciowej. U kobiet w wieku rozrodczym poziom FSH jest niższy niż u kobiet starszych, ale wysoki jest poziom estrogenów. 

Jeśli stężenie FSH w dwóch pomiarach przekracza 30 j/m//l pacjentka nie będzie już mogła zajść w ciążę. Dopóki to stężenie nie zostanie uzyskane, mimo rzadkiego miesiączkowania ciąża jest możliwa. 

Gdy koieta chce stosować hormonalną terapię zatępczą wykonuje się dodatkowe badania:

• oznaczenie poziomu enzymów świadczących o stanie wątroby, 
• oznaczenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, 
• badanie układu krzepnięcia,
• doustny test tolerancji glukozy.

Menopauza – leczenie

U niektórych kobiet objawy związane z menopauzą są mocno nasilone. Można w tym czasie stosować hormonalną terapię zastępczą HTZ i fitoestrogeny pozyskiwane z roślin. 

Hormonalna terapia zastępcza polega na stosowaniu preparatów estrogenowych lub estrogenowo-progesteronowych. Zastępują one hormony naturalne. Zaleca się to przy umiarkowanym i znacznym nasileniu uderzeń gorąca oraz w prewencji osteoporozy. 

U kobiet, które nie mają macicy, wystarczające jest stosowanie estrogenów. U innych kobiet stosuje się także progestageny. Leki podawane są na różne sposoby. Tabletki nie są zalecane u pacjentek otyłych i chorych na cukrzycę. Obecnie wykorzystuje się do tego raczej drogę przezskórną (specjalne plastry), przez błony śluzowe (krem, maść, żel) lub domięśniowo. 

Terapia estrogenowo-progestagenowa może być:

• ciągła: hormony podawane są przez cały czas,
• sekwencyjna: początkowo stosuje się tylko estrogen, a potem również składnik gestagenny. 

Leczenie hormonalne redukuje uciążliwe objawy menopauzy, a przy okazji dobrze wpływa na stan naczyń krwionośnych czy stężenie lipidów we krwi.  Zmniejsza się wówczas ryzyko zachorowanie na chorobę niedokrwienną serca. Zwiększa się gęstość mineralna kości i spada ryzyko zachorowania na osteoporozę. HTZ z drugiej strony zwiększa szansę zachorowania na raka piersi i raka błony śluzowej macicy.