Gorączka reumatyczna

Gorączka reumatyczna jest efektem nieodpowiedniej reakcji immunologicznej po paciorkowcowym zakażeniu gardła. Jej objawami są dolegliwości ze strony mózgu, serca, stawów i skóry. Wymaga leczenia, bo prowadzić może do uszkodzenia serca.

Gorączka reumatyczna – czym jest?

Gorączka reumatyczna to zapalna choroba autoimmunologiczna, która rozwija się po paciorkowcowym zapaleniu gardła. Obejmuje wiele narządów np. serce stawy czy mózg. Dotyka głównie dzieci między 5. i 15.rokiem życia. Zazwyczaj pojawia się wiosną i jesienią. 

W Polsce z roku na rok na gorączkę reumatyczną zapada coraz mniej osób. To jednak duży problem w krajach rozwijających się. Ataki tej choroby mogą mieć charakter nawracający. Zazwyczaj pojawiają się w okresie do 2 lat. Każdy kolejny atak zwiększa ryzyko ewentualnych powikłań sercowych. Gorączka reumatyczna to podstawowa przyczyna nabytych wad serca u dzieci.

Gorączka reumatyczna – przyczyny

Gorączka reumatyczna rozwija się na skutek nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na zakażenie gardła paciorkowcem grupy A. Bakterie te wywołują płonicę i anginę. Produkują różne toksyny, przeciwko którym organizm wytwarza przeciwciała. Czasem reagują one także z tkankami serca, stawów czy skóry i prowadzą do ich uszkodzenia. Istnieją do tego pewne predyspozycje genetyczne.

Gorączka reumatyczna – objawy

Gorączka reumatyczna objawia się bólem gardła, gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. Po 3 tygodniach objawy ogólne powracają i pojawiające też symptomy uszkodzenia narządów:

1. Stawy – zajęcie dotyczy głównie dużych stawów np. kolanowych czy łokciowych i jest asymetryczne. Objawia się bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem. Symptomy są silne, ale na szczęście nie dochodzi do trwałego uszkodzenia stawów. Po 2-3 tygodniach bez leczenia dolegliwości ustępują. 
2. Serce – dochodzi do uszkodzenia wsierdzia, osierdzia i mięśnia sercowego. Objawia się to bólem w klatce piersiowej, kołataniem serca i dusznością. Najgroźniejsze jest zajęcie wsierdzia. W skrajnych przypadkach dochodzi do martwicy. Tworzy się wad zastawki mitralnej, ewentualnie zastawki aortalnej. Może dojść do upośledzenia pracy serca i jego niewydolności. 
3. Skóra – pod skórą w okolicach łokci i kolan tworzą się guzki, które są twarde i niebolesne. Inną charakterystyczną zmianą jest rumień brzeżny np. wokół pępka. 
4. Mózg – zajęcie ośrodkowego układu nerwowego ma miejsce po jakiś 3 miesiącach od zakażenia. Obawia się gwałtownymi ruchami mięśni twarzy i kończyn górnych czy chwiejnością emocjonalną. To tzw. pląsawica Sydenhama lub taniec świętego Wita. Objawy po 2 tygodniach ustępują. 

Do postawienia diagnozy konieczne jest potwierdzenie przebycia infekcji paciorkowcowej i stwierdzenie minimum 2 z wymienionych objawów.   

Wymienić warto kilka czynników ryzyka, które zwiększają szanse na zachorowanie na gorączkę reumatyczną. Są to:

• czynniki genetyczne,
• kiepskie warunki socjoekonomiczne.

Gorączka reumatyczna – diagnostyka

Podstawą jest potwierdzenie przebycia zakażenia paciorkowcowego. W tym celu bada się poziom przeciwciał przeciwko streptolizynie we krwi. To podstawowa toksyna paciorkowców, przeciwko której organizm produkuje przeciwciała. Dość ważne jest poza tym oznaczenie markerów stanu zapalnego OB i CRP. Ich wartości powinny być podwyższone. Wiele cennych informacji dostarczyć może morfologia krwi –  poziom białych krwinek.

Gorączka reumatyczna – leczenie

Gorączka reumatyczna wymaga hospitalizacji, bo wiązać się może z poważnymi powikłaniami. Pacjent powinien pozostawać w łóżku i odpoczywać. Z czasem, gdy objawy ustępują, może stopniowo wracać do normalnego funkcjonowania. Istotna jest w tym przypadku dieta – lekkostrawna, bogata w białko i witaminy. 

Celem leczenia farmakologicznego jest zniwelowanie stanu zapalnego i wyjałowienie jamy ustno-gardłowej. Stosuje się różne leki:

• aspirynę, która działa przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie i przeciwbólowo, u osób z chorobą wrzodową jest zastępowana przez aminofenazon, 
• glikokortykosteroidy, które skutecznie zwalczają stan zapalny, ale mają wiele skutków ubocznych, dlatego stosuje się je w najgorszych przypadkach. 

Paciorkowca z jamy ustnej usuwa się za pomocą penicyliny prokainowej w zastrzykach domięśniowych. Terapia trwa 20 dni. Osoby uczulone na penicylinę przyjmują inny antybiotyk. Przez cały czas trzeba monitorować pracę serca.

Gorączka reumatyczna może powracać. Dlatego trzeba usunąć ogniska, które stać się mogą źródłem infekcji paciorkowcowej. Często zaleca się usunięcie migdałków lub ekstrakcję zębów. Czasami długotrwale stosuje się penicylinę o przedłużonym działaniu. Jest ona wstrzykiwana do mięśni co 4 tygodnie. Leczenie zapobiegawcze jest długotrwałe, bo prowadzi się je nawet przez 5 lat.