Endometrioza

Endometrioza to popularna przyczyna niepłodności u kobiet. Jej objawami są bóle przed i w czasie miesiączki, a także podczas stosunku. Pojawić się też mogą obfite krwawienia czy plamienia między miesiączkami.

Endometrioza – krótka charakterystyka

Endometrioza to choroba przewlekła, która jest skutkiem pojawienia się komórek śluzówki macicy poza jamą macicy. Dotyczy do 10% kobiet w wieku rozrodczym, ale pojawić się może wcześniej lub później. To powszechna przyczyna niepłodności. 

Macica jest owalnym narządem mieszczącym się w obrębie miednicy między jajnikami. Zbudowana jest z mięśni, które od wewnątrz wyściela błona śluzowa zwana endometrium. Wnętrze macicy to jama macicy. 

W przypadku zdrowej kobiety endometrium zmienia się cyklicznie pod wpływem hormonów płciowych. Co około miesiąc w jednym z jajników dojrzewa pęcherzyk z komórką jajową. Sterują tym hormony wydzielane przez przysadkę mózgową. Gdy pęcherzyk dojrzeje, uwolniona z niego komórka jajowa trafia do jamy macicy jajowodem. To owulacja. Pęknięty pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte. 

Gdy dochodzi do zapłodnienia, a więc połączenia plemnika z komórką jajową, ciałko rozrasta się, produkując np. progesteron. To ten hormon stymuluje endometrium do wzrostu. Zapłodniona komórka może zagnieździć się w macicy i dalej rozwijać. 

Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, ciałko żółte zanika. Endometrium złuszcza się i razem z krwią i komórką jajową jest usuwane przez pochwę. To tzw. miesiączka. 

U kobiet z endometriozą komórki endometrium obecne są nie tylko w jamie macicy, ale i w innych miejscach. Ulegają one przemianom np. złuszczają się, co powoduje liczne dolegliwości bólowe.

Endometrioza – objawy

Podstawowym objawem endometriozy jest ból okolic miednicy, który niekiedy promieniuje do brzucha czy okolicy krzyżowej. Ból pojawia się przed i w czasie miesiączki, podczas stosunku seksualnego czy oddawania moczu. Pacjentki często skarżą się również na bardzo obfite krwawienia miesięczne. Między miesiączkami pojawiają się plamienia. 

Jednym z objawów endometriozy bywa niepłodność. Endometrioza dotyczy do 50% kobiet, które mają problemy z płodnością.

Endometrioza – przyczyny

Przyczyną endometriozy jest obecność komórek śluzówki macicy poza macicą – ektopia. Endometrium pojawić się może w jajowodach, jajnikach, na jelitach, w pęcherzu moczowym, w  moczowodach, w pochwie itd. Komórki endometrium tworzą niekiedy cysty i torbiele różnej wielkości. Prowadzi to do powstawania stanów zapalnych. Z czasem utworzyć się też mogą zrosty. Ograniczają one ruchomość narządów, prowadząc np. niedrożność jajowodów. 

Nie do końca znane są przyczyny powstawania endometriozy. Istnieje jednak kilka hipotez.

1. Teoria transplantacji – zakłada, że komórki endometrium są przenoszone w inne miejsce, a więc transplantowane. Dojść do tego może np. na skutek wstecznego miesiączkowania. Część krwi w czasie miesiączki nie wypływa przez pochwę na zewnątrz, ale za pomocą jajowodów wstecznie trafia do jamy brzusznej. Komórki endometrium są żywe i mogą zagnieżdżać się w różnych narządach jamy brzusznej. To efekt tego, że układ odpornościowy nie jest w 100% sprawny. Do przenoszenia komórek endometrium poza jamę macicy prowadzić mogą też operacje ginekologiczne. 
2. Teoria metaplazji – zakłada, że niektóre komórki narządów jamy brzusznej mogą się przekształcić, a więc ulec metaplazji w komórki podobne do endometrium. 
3. Teoria indukcji – zakłada, że prawidłowe komórki innych narządów jamy brzusznej zmieniają się w komórki endometrium na skutek nieznanych czynników, które występują w skażonym środowisku. 

Endometrioza – diagnostyka

Diagnozowaniem i leczeniem endometriozy zajmuje się ginekolog. Zacząć on powinien od przeprowadzenia wywiadu lekarskiego i wykonania badania ogólnego. Kolejnym krokiem jest badanie gruczołów sutkowych. Potem przystąpić można do badania ginekologicznego. W końcowym etapie wykonuje się badanie USG. 

Diagnostyka endometriozy jest wbrew pozorom dość skomplikowana, bo choroba może dawać różne objawy. Jest tylko jeden pewny sposób rozpoznawania tej choroby – laparoskopia diagnostyczna. Polega ona na operacyjnym pobraniu fragmentu zmienionej tkanki i jej ocenie patomorfologicznej. 

Są też mniej inwazyjne metody diagnostyki endometriozy, ale nie dają one 100 pewności, co do diagnozy. 

Endometrioza – leczenie

Endometriozę leczy się farmakologicznie i chirurgicznie. Sporo zależy od wieku pacjentki, jej planów odnośnie posiadania dzieci, stopnia zaawansowania choroby czy umiejscowienia zmian. Celem leczenia jest likwidacja bólu i przywrócenie płodności. 

Zazwyczaj przeprowadza się leczenie chirurgiczne. Polega ono na usunięciu cyst endometrialnych poprzez zabieg operacyjny. Wykonuje się go na ogół laparoskopowo. Stosuje się elektrokoagulację – wypalanie wszczepów endometriozy za pomocą urządzenia generującego wysoką temperaturę. 

Czasem zabieg laparoskopowy nie pozwala niestety na usunięcie wszystkich zmian. Wtedy wykonuje się klasyczną operację z rozcięciem powłok brzucha za pomocą skalpela. 

Leczenie farmakologiczne to terapia hormonalna i leczenie przeciwbólowe. Hormony wykorzystuje się:

• przed zabiegiem operacyjnym, aby zmniejszyć cysty endometrialne, 
• jako leczenie uzupełniające po zabiegu operacyjnym, 
• u kobiet, u których po operacji nastąpił nawrót choroby,
• zamiast zabiegu operacyjnego, gdy nie można go przeprowadzić. 

Celem takiej terapii jest zmniejszenie ilości wydzielanych hormonów przez jajniki, co skutkuje zanikiem zmian endometrialnych. Stosuje się w tym przypadku różne grupy leków:

• danazol, a więc pochodną testosteronu, który niestety powoduje wiele skutków ubocznych np. obniżenie barwy głosu,
• analogi gonadoliberyny, które powodują niestety suchość pochwy, bezsenność i obniżenie libido, 
• preparaty progesteronowe, które oznaczają przyrost masy ciała czy tkliwość piersi,
• doustne środki antykoncepcyjne zmniejszające dolegliwości bólowe, 
• wkładkę domaciczną uwalniającą lewonorgestrel, a więc pochodzą progesteronu, 
• inhibitory aromatazy, które często powodują osteoporozę.

Endometrioza to choroba przewlekła, dlatego jej wyleczenie nie jest sprawą prostą. Może też powracać. Jej leczenie jest na ogół dwuetapowe. Obejmuje leczenie operacyjne i farmakologiczne.