Cytomegalia

Cytomegalia to choroba niegroźna dla większości osób. Inaczej jest jedynie w przypadku noworodków i osób z obniżoną odpornością. Wywołuje ją wirus CMV. Zaraża się nim aż 70% Polaków. 

Cytomegalia – czym jest?

Cytomegalia to ogólnoustrojowa choroba, którą wywołuje wirus CMV  – cytomegalowirus zwany też ludzkim herpeswirusem typu 5 HHV-5. Patogen jest występuje normalnie w środowisku i zakaża większość ludzi. Zazwyczaj zakażenie ma miejsce w dzieciństwie. Tylko około 1% stanowią zakażenia w okresie życia płodowego – cytomegalia wrodzona. 

Cytomegalia dla większości osób nie jest groźna. Infekcja przebiega łagodnie lub wręcz bezobjawowo. Pozostają po niej specyficzne przeciwciała. Za sprawą wirusa choroba przechodzi w stan uśpiony – cytomegalia utajona. Patogen znajduje się w śliniankach, węzłach chłonnych czy erkach. Często już nigdy nie daje o sobie znać, ale może się również aktywować. Dzieje się tak np. w okresie ciąży czy przy zakażeniu wirusem HIV. Wtedy wirus CMV jest bardzo niebezpieczny. Prowadzić może nawet do poronienia. U osób z problemami immunologicznymi powoduje np. zapalenie płuc i mózgu.

Cytomegalia – przyczyny

Źródłem zakażenia jest drugi człowiek. Patogeny przenoszą się głównie przez ślinę, krew i mleko matki. Trudno jest więc uniknąć zachorowania. Według szacunków ekspertów większość ludzi nie wie, że jest nosicielem wirusa CMV. W Polsce zakażonych jest około 70% osób.

Cytomegalia – objawy

Objawy cytomegalii są dość zróżnicowane. Sporo zależy od wieku i stanu zdrowia pacjenta. U osób zdrowych choroba często rozwija się bezobjawowo. Może też mieć formę mononukleozy cytomegalowirusowej – grypopodobnej. 

Gdy cytomegalia zaatakuje wątrobę pojawiają się:

• gorączka,
• bóle głowy,
• bóle mięśni  stawów, 
• zmęczenie, osłabienie,
• powiększone węzły chłonne, 
• powiększona wątroba.

W przypadku osób dorosłych pierwotne zakażenie powodować może żółtaczkę i cytomegalowirusowe zapalenie wątroby. Czasem dochodzi do powiększenia  śledziony. 

Poważniejsze są zakażenia, do których doszło w czasie transfuzji krwi. Wtedy gorączka nie chce ustąpić. Dodatkowo rozwinąć się może zapalenie płuc i zapalenie wątroby. 

Cytomegalia ciężki przebieg ma u osób z niedoborami odporności. Są to przede wszystkim nosiciele wirusa HIV i chorzy na AIDS. Problem mogą mieć także osoby po przeszczepach. U nich wirus CMV wywołać może:

• zapalenie siatkówki i naczyniówki,
• zapalenie mózgu,
• zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego,
• zapalenie nadnerczy,
• zapalenie trzustki,
• śródmiąższowe zapalenie płuc.

Cytomegalia a ciąża i karmienie piersią

Wirus CMV jest bardzo dużym zagrożeniem w okresie ciąży – dla dziecka. Może się przenieść na nie w czasie porodu czy karmienia piersią mlekiem matki. Najgroźniejsze są zakażenia wewnątrzmaciczne. Skutkować mogą poronieniem i wystąpieniem u płodu wad wrodzonych. 

Około 90% kobiet w wieku rozrodczym to nosicielki wirusa CMV. Większość z nich ma jednak cytomegalię za sobą. Z tego powodu ewentualne infekcje u ciężarnych są infekcjami wtórnymi, które nie stanowią już tak dużego zagrożenia. Ryzyko, że choroba przeniesie się na dziecko wynosi tylko 1%. 

Inaczej sprawa wygląda wówczas, gdy kobieta zaraża się CMV po raz pierwszy. Wtedy ryzyko zakażenia płodu sięga 75%. To na szczęście sytuacje rzadkie. 

Cytomegalia u dzieci

W przypadku noworodków cytomegalia ma charakter wrodzony lub nabyty. Groźniejsza jest cytomegalia wrodzona. Objawia się już w okresie życia płodowego. Wiązać się może z:

• opóźnieniem rozwoju płodu,
• wadami wrodzonymi różnego rodzaju,
• żółtaczką,
• powiększeniem wątroby i śledziony,
• zapaleniem siatkówki i naczyniówki,
• anemią hemolityczną,
• zapaleniem płuc,
• zapaleniem mózgu. 

Tego typu objawy zaobserwować można u 10% noworodków zakażonych CMV w okresie ciąży. W kolejnych miesiącach rozwinąć się jednak mogą poważne zaburzenia rozwojowe – zaburzenia mowy, niedosłuch odbiorczy, zaburzenia oczne, niedorozwój umysłowy. 

Nieco mniejsze zagrożenie stanowią infekcje nabyte w czasie porodu lub karmienia dziecka piersią.

Cytomegalia u mężczyzn

Cytomegalia u osób dorosłych objawia się rzadko, gdyż zazwyczaj zakażenie ma miejsce w dzieciństwie. Ludzie dorośli są na ogół nosicielami wirusa i nie chorują ponownie. Z drugiej strony w dorosłości też może dojść do zakażenia pierwotnego lub wtórnego. W grupie ryzyka są głównie osoby, które mają kontakt z małymi dziećmi. 

Niektórzy są zdania, że spore znaczenie ma również płeć. Cytomegalia ma dotyczyć częściej kobiet niż mężczyzn.

Cytomegalia – diagnostyka

Zazwyczaj diagnostyka cytomegalii w ogóle nie jest wykonywana. Wynika to z braku objawów choroby i jej specyfiki. Nie ma zresztą ku temu powodów, bo rzadko schorzenie to jest groźne dla życia Z drugiej strony zawsze można wykonać:

• badania serologiczne, a więc oznaczenie w surowicy krwi przeciwcział wymierzonych w wirus CMV, 
• izolację i hodowlę wirusa z materiału pobranego od pacjenta, 
• badanie moczu,
• badanie PCR w celu wykrycia materiału genetycznego wirusa CMV. 

Cena za badanie serologiczne wynosi kilkadziesiąt złotych. Nie jest ono refundowane przez NFZ. 

Cytomegalia – leczenie

Możliwe jest wyleczenie aktywnej fazy choroby, ale nie da się wyeliminować wirusa z ludzkiego organizmu. Zostaje on z człowiekiem na całe życie – zazwyczaj w formie utajonej. 

Metody działania zależą od sytuacji. W przypadku braku objawów leczenie w ogóle nie jest wdrażane, co wydaje się sprawą oczywistą. Gdy pojawią się objawy mononukleozy cytomegalowirusowej, pacjenci bez niedoboru odporności mogą stosować leki przeciwgorączkowe. 

Poważniejsze leczenie konieczne jest jedynie u osób z niedoborami odporności. W ich przypadku choroba może mieć ciężki przebieg. Lekiem pierwszego wyboru jest gancyklowir. Podawany jest dożylnie, a niekiedy przy problemach okulistycznych miejscowo. Stosowany jest nawet u małych dzieci, ale jedynie w stanach zagrożenia życia. To bowiem preparat toksyczny. Alternatywą są farmaceutyki działające przeciwwirusowo. 

Co ciekawe, u kobiet w ciąży cytomegalii się nie leczy. Nie da się też wyleczyć zakażonego płodu. Gancyklowir jest toksyczny i powodować może wady wrodzone. Pozostaje więc monitorowanie stanu pacjentki i jej dziecka.

Cytomegalia – powikłania

Nie istnieje obecnie szczepienie chroniące przed wirusem MCV. Skutki zakażenia bywają różne. Najgroźniejsze powikłania rozwinąć się mogą u dzieci zakażonych wewnątrz macicy. 

Zacząć trzeba od niedosłuch czuciowo-odbiorczego. Do tego dojść mogą zaburzenia oczne np. zaćma i zanik nerwu wzrokowego. Niekiedy zaobserwować można upośledzenia w rozwoju mowy i upośledzenie intelektualne. 

U osób dorosłych powikłania dotyczą osób z obniżoną odpornością. Są to izolowane stany zapalne np. wątroby, płuc czy mózgu. Może też rozwinąć się groźne dla życia zakażenie ogólne. 

Rokowania są dość zróżnicowane. Dla większości osób cytomegalia nie stanowi żadnego zagrożenia, ale bywa też śmiertelna. Mowa tutaj o jej formie wrodzonej.