Białaczka limfoblastyczna

Białaczka limfoblastyczna jest popularnym nowotworem dziecięcym. Dotyka maluchy w wieku do 10 lat. To nowotwór złośliwy, ale na szczęście często wyleczalny. Kluczowe znaczenie ma tutaj szybka diagnoza i leczenie.

Białaczka limfoblastyczna – przyczyny

Białaczka limfoblastyczna ALL to najczęstsza białaczka występująca u dzieci (80%).  Czasem ujawnia się u osób dorosłych do 30. roku życia – głównie mężczyzn. To nowotwór złośliwy. 

Przyczyny tej choroby nie są do końca znane. Rolę odgrywać tutaj mogą czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne. W praktyce białaczka ta często towarzyszy wrodzonym zaburzeniom chromosomalnym np. zespołowi Downa. Pewne znaczenie mają też zaburzenia układu odpornościowego czy inne choroby krwi. Być może przyczyną rozwoju choroby jest narażenie na dym tytoniowy. 

Pod wpływem różnych czynników dochodzi do transformacji nowotworowej komórek prekursorowych. Szpik kostny produkuje tzw. białaczkowe komórki blastyczne. Nie działają one prawidłowo. Dochodzi do upośledzenia produkcji prawidłowych komórek. Zaczynają się one stopniowo gromadzić w wątrobie, śledzionie czy węzłach chłonnych.

Białaczka limfoblastyczna – diagnostyka

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy udać się do lekarza rodzinnego, który powinien wykonać badanie fizykalne. Kolejnym krokiem jest morfologia krwi obwodowej z rozmazem. Pozwala na ocenę wydajności szpiku kostnego. 

W przypadku białaczki limfoblastycznej konieczna jest konsultacja u hematologa. Na diagnostykę składa się m.in.:

• badanie palpacyjne węzłów chłonnych i brzucha,
• badanie laboratoryjne krwi, które pozwala na określenie ilości wszystkich krwinek,
• biopsja aspiracyjna lub trepanobiopsja szpiku z talerza kości biodrowej lub z kości piszczelowej,
• punkcja lędźwiowa,
• badania cytogenetyczne i molekularne w celu określenia zmian w ilości chromosomów,
• badania obrazowe np. RTG, USG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa.

Powiększone węzły chłonne nie muszą od razu oznaczać białaczki. Pojawiają się one nawet po przebytej infekcji. 

Podstawą do postawienia diagnozy są zmiany w szpiku kostnym. Już 20% komórek blastycznych w szpiku mówi o zachorowaniu na białaczkę limfoblastyczną. 

Białaczka limfoblastyczna – leczenie

Proces leczenia jest długotrwały i wynosi około dwa lata. Od razu trzeba podjąć leczenie szpitalne. Celem jest uzyskanie remisji choroby. Stosuje się w tym przypadku chemioterapię:

1. Indukcja remisji trwa około miesiąca i składa się z dwóch faz. Cel to uzyskanie remisji hematologicznej, a więc obniżenie liczby komórek blastycznych w szpiku do maksymalnie 5%. Remisja kliniczna to z kolei ustąpienie objawów klinicznych. Udaje się to w około 80% przypadków u dzieci. Stosuje się glikokortykosteroidy i leki cytostatyczne. Mimo remisji w organizmie znajdują się jednak nieaktywne komórki białaczkowe. 
2. Konsolidacja remisji – również trwa około miesiąca. Odbywa się w podobny sposób, ale leki mają łagodniejsze działanie. Ich dawkowanie zależy od przebiegu choroby. Stosuje się też naświetlania OUN.
3. Podtrzymanie remisji – czas trwania tej fazy wynosi do 2 lat od momentu rozpoczęcia leczenia. Pacjent otrzymuje leki słabsze, musi kontrolować swój stan zdrowia. Wraz z upływem lat kontrole mogą być rzadsze, ale nie należy z nich rezygnować. 

Skuteczna chemioterapia działa niestety nie tylko na komórki nowotworowe, ale też i na zdrowe krwinki. Dlatego pacjentom przetacza się dodatkowo krwinki czerwone i płytki krwi. Stosuje się też czynniki stymulujące szpik. Kluczowe znaczenie ma nawadnianie organizmu i leczenie zabezpieczające przed napadem dny moczanowej. Ważne są też leki osłaniające śluzówkę żołądka i wątrobę. 

Wspomnieć należy dodatkowo o przeszczepie komórek krwiotwórczych. Pojęcie to obejmuje aż trzy procedury:

1. Przeszczep szpiku – w przypadku przeszczepów allogenicznych dawcą jest osoba spokrewniona z pacjentem np. rodzeństwo. Wtedy przeszczepy są najskuteczniejsze. Niestety tylko w 25% przypadków jest szansa na znalezienie w bracie czy siostrze dawcy. Alternatywą są przeszczepy autologiczne, gdy dawcą jest osoba niespokrewniona z chorym. Wyróżnia się jeszcze przeszczepy syngeniczne, gdy dawcą jest bliźniak jednojajowy. 
2. Przeszczep macierzystych komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej.
3. Przeszczep komórek krwi łożyskowej – pępowinowej.

Białaczka limfoblastyczna – przeszczep szpiku

Przede wszystkim, aby chory został zakwalifikowany do przeszczepu, musi znajdować się w fazie remisji.  Procedura składa się z wielu etapów:

• kondycjonowanie, gdy chory przyjmuje chemioterapię i radioterapię, aby zniszczyć zmieniony szpik układ odpornościowy,
• przez cewnik centralny pacjentowi są podawane uzyskane komórki, musi on w tym czasie przebywać w totalnej izolacji, gdyż nic nie chroni go przed wirusami i bakteriami, pacjent wymaga przetaczania krwi,
• po kilku tygodniach szpik zaczyna się odbudowywać, ale powikłania pojawić się mogą znacznie później. 

Powikłania po przeszczepie szpiku to nudności, wymioty, utrata owłosienia, rumień, niedoczynność tarczycy, wtórne nowotwory, zaburzenia układu rozrodczego itd.