Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów dotyka głównie dzieci i młodzież do 16. roku życia. Objawia się bólem i obrzękiem stawów – ograniczoną  ich ruchomością. Trzeba jak najszybciej rozpocząć leczenie, aby nie doszło do trwałego uszkodzenia stawów.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów MIZS to określenie grupy chorób wywołujących przewlekłe zapalenie stawów u dzieci do lat 16. Tło schorzeń nie jest znane. Objawiają się one obrzękiem, bólem i sztywnością stawów. Składają się z okresów zaostrzeń i remisji. 

Istnieje sześć podtypów MIZS w zależności od:

• liczby zajętych stawów,
• wieku chorego w momencie wykrycia schorzenia,
• objawów towarzyszących,
• wyników badań laboratoryjnych. 

MIZS na ogół pojawia się u dziewczynek do lat 3 i chłopców między 8. a  10. rokiem życia. Dziewczynki chorują znacznie częściej. Rocznie wykrywa się kilka przypadków na 100 tysięcy dzieci. 

Celem leczenia MIZS jest zapobieganie uszkodzeniu stawów oraz kontrolowanie bólu. Nie jest znana do końca przyczyna tej choroby. To schorzenie autoimmunologiczne. Być może pewne znaczenie mają tutaj mutacje genetyczne i ekspozycja na wybrane czynniki.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – objawy

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów objawia się:

• bólem stawów,
• obrzękiem stawów, który nie musi być symetryczny,
• sztywnością w stawie. 

Jest aż sześć typów MIZS, ale trzy z nich są zdecydowanie najpopularniejsze.

1. MIZS z zajęciem nielicznych stawów – 40% przypadków. Dotyka mniej niż pięciu stawów w ciągu pierwszych sześciu miesięcy. Zachorować mogą dzieci w różnym wieku. Zajęte są głównie stawy kolanowe, niesymetrycznie. Zaobserwować można ich sztywność i obrzęk, ból nie jest zbyt intensywny. Nie ma gorączki. Dochodzi natomiast często do zapalenia tęczówki. 
2. MIZS o początku wielostawowym – 35% przypadków. Dotyka minimum 5 stawów w ciągu pierwszych 6 miesięcy. Objawy dotyczą stawów. Nie ma raczej gorączki. MIZS tego typu może mieć formę seropozytywną lub seronegatywną. Pierwsza to 15% przypadków. Dotyczy nastoletnich dziewcząt. Zajęte są symetrycznie małe stawy   w dłoniach czy stopach. Przypomina to nieco reumatoidalne zapalenie stawów u osób dorosłych. Postać seronegatywna dotyka młodsze dzieci – zajmuje stawy kolanowe i łokciowe. 
3. MIZS o początku uogólnionym – do  20% przypadków. Dawniej nazywane było chorobą Stilla. Zajęta jest wówczas różna liczba stawów, ale dodatkowo zaobserwować można gorączkę i wysypkę koloru łososiowego na kończynach i tułowiu. Powiększeniu  ulegają wątroba i śledziona.  Dojść może do zapalenia opłucnej czy osierdzia.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – diagnostyka

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów trzeba udać się do lekarza rodzinnego lub pediatry. Ten powinien skierować małego pacjenta do reumatologa. 

W czasie pierwszego spotkania lekarz wykonuje badanie fizykalne i przeprowadza wywiad lekarski. Postawienie diagnozy nie jest proste, bo podobne objawy powodować może wiele schorzeń. Wykonuje się więc różne badania.

1. Badania laboratoryjne: OB i CRP, które są wskaźnikami stanu zapalnego, obecność przeciwciał przeciwjądrowych i czynnika reumatoidalnego, wskaźniki funkcji nerek i wątroby. 
2. Badania obrazowe: zdjęcie RTG stawów.
3. Badanie płynu stawowego pod kątem obecności drobnoustrojów. 
4. Badanie okulistyczne w lampie szczelinowej w celu wykluczenia zapalenia tęczówki. 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – leczenie

Celem leczenia MIZS jest zapobieganie powstawaniu trwałych uszkodzeń stawów, kontrolowanie bólu i przywrócenie dziecku sprawności fizycznej. Stosuje się w tym przypadku farmakoterapię, fizjoterapię i niekiedy leczenie chirurgiczne. 

W terapii MIZS powszechnie wykorzystywane są NLPZ i glikokortykosteroidy. Pierwsze działają przeciwbólowo i zmniejszają obrzęk. Drugie z kolei hamują proces zapalny. Nie należy ich jednak stosować długoterminowo, bo mogą hamować wzrost dziecka i prowadzić do rozwoju osteoporozy. Sięga się poza tym po leki modyfikujące przebieg choroby, które mają ją spowolnić lub zahamować. Są to n. sulfasalazyna czy metotreksat. Przy niektórych postaciach MIZS bardzo skuteczne są blokery TNF-alfa. Wybór leków zależy od postaci i stopnia zaawansowania choroby. Decyzja należy do lekarza. 

Zdarza się, że konieczna jest chirurgiczna korekcja ułożenia stawu lub źle rosnącej kości. Zajmują się tym chirurdzy ortopedzi. U dzieci z zaawansowaną postacią MIZS wykorzystuje się niekiedy przeszczep komórek macierzystych. U wielu z nich udaje się dzięki temu uzyskać remisję. 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – powikłania

Choroba i stosowane w jej leczeniu leki wiązać się mogą z pewnymi powikłaniami.

1. Problemy z oczami – zapalenie tęczówki, które prowadzić może do utraty wzroku, glikokortykosteroidy rozwinąć mogą zaćmę. 
2. Zaburzenia wzrastania – dotyczy samego schorzenia i stosowanych leków.