Jaskra

Jaskra to choroba, która prowadzi do zniszczenia włókien nerwowych siatkówki i tarczy nerwu wzrokowego. Bez odpowiedniego leczenia wiąże się z dużym ubytkiem wzroku, a następnie ślepotą. Spore znaczenie w rozwoju schorzenia ma wzrost ciśnienia śródgałkowego, które trzeba regularnie kontrolować.

Jaskra – krótka charakterystyka

Jaskra to w zasadzie grupa chorób oczu, które różnią się podłożem, objawami i sposobem leczenia. Wszystkie prowadzą do destrukcji włókien nerwowych, utraty wzroku, ślepoty. Jaskra bywa nabyta lub wrodzona.  

Jeśli nie ma czynników prowadzących do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, mówi się o jaskrze pierwotnej. Gdy takie czynniki są, jest to jaskra wtórna. Poza tym wyróżnia istnieje jaskra otwartego kąta i zamkniętego kąta. 

Do jaskry prowadzą zmiany patologiczne włókien nerwowych siatkówki i tarczy nerwu wzrokowego. Zazwyczaj jest to skutek wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, chociaż zdarzają się pewne wyjątki. Uszkodzenie jaskrowe bywa też wynikiem niedokrwienia wynikającego z zaburzenia przepływu krwi w naczyniach włosowatych. 

W przypadku  jaskry istnieje kilka podstawowych czynników ryzyka, które różnią się nieznacznie w zależności od rodzaju jaskry.

Jaskra – przyczyny

W przypadku jaskry pierwotnej pewne znaczenie mają czynniki anatomiczne i fizjologiczne, a także długotrwała terapia sterydami. Wrażliwość na te leki jest różna. 

Jaskra wtórna może być z kolei wywołana przez:

• zespół rzekomego złuszczania, 
• zespół rozproszenia barwnika,
• neowaskularyzacja, a więc tworzenie nowych naczyń, 
• stany zapalne oka np. zapalenie tęczówki, zespół Fuscha, zespół Posnera-Schlossmana,
• patologie soczewki np. niektóre rodzaje zaćmy,
• uraz gałki ocznej,
• śródbłonkowy zespół tęczówkowo-rogówkowy,
• przetokę tętnicy szyjnej,
• guz wewnątrzgałkowy, 
• rozrost nabłonka.

Jaskra wrodzona ujawnia się w różnym wieku. Bywa też elementem wrodzonych zespołów chorobowych.

Jaskra – objawy

Przy jaskrze pierwotnej otwartego okna podstawowym objawem są ubytki w polu widzenia. Czasami pojawia się ból oczu. Objawy w jaskrze pierwotnej kąta zamkniętego różnią się natomiast w zależności od fazy choroby. 

1. Utajona – żadnych objawów nie ma. Widać natomiast pewne zmiany w badaniu lekarskim. 
2. Podostra – okresowe zaburzenia widzenia i bóle głowy. 
3. Ostra – mocne pogorszenie widzenia, bóle głowy, przekrwienia oczu, czasem wymioty i nudności.
4. Przewlekła – objawy podobne jak przy kasjrze kąta otwartego. 

W jaskrze pierwotnej wrodzonej rodzice zauważyć mogą przymglenie rogówki.

Jaskra – diagnostyka

W przypadku diagnostyki jaskry kluczowe znaczenie ma wywiad lekarski, ale dodatkowo należy wykonać pewne podstawowe badania:

• tonometrię: pomiar ciśnienia wewnątrzhałkowego,
• gonioskopię: ocenę kąta przesączania,
• perymetrię: ocenę pola widzenia,
• oftalmoskopię: ocenę dna oka. 

Jeśli mowa o ciśnieniu w gałce ocznej wartością patologiczną wynik powyżej 21 mmHg. Zdarzają się jednak osoby z wyższym ciśnieniem, które nie mają ubytków w polu widzenia. Jest to nadciśnienie oczne, które należy kontrolować. 

Gonioskopia pozwala na ocenę kąta przesączania. Badanie wykonuje się przy użyciu soczewek.

Jaskra – leczenie

Celem leczenia jaskry jest poprawa krążenia cieczy wodnistej i zmniejszenie jej produkcji. Niestety schorzenia nie da się wyleczyć, a zmiany są nieodwracalne. Z drugiej strony szybkie działanie pozwala zapobiec utracie wzroku. Stosuje się w tym przypadku farmakoterapię i leczenie chirurgiczne. 

W farmakoterapii wykorzystuje się:

• beta-blokery, które nie pozwalają na pobudzenie receptorów beta,
• sympatykomimetyki, a więc antagonistów receptorów L, które rozszerzają źrenicę i zwiększają odpływ cieczy wodnistej,
• leki nasilające działanie acetylocholiny, które obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe,
• prostaglandyny zwiększające odpływ cieczy wodnistej. 

Leki podawane są miejscowo w formie kropli do oczu. Powodować niekiedy mogą pieczenie, swędzenie oczu, ich suchość czy łzawienie. 

Ogólnie i przy ostrych atakach jaskry stosuje się:

• inhibitory anhydrazy węglanowej hamujące wydzielanie cieczy wodnistej, które mają niestety sporo skutków ubocznych,
• środki hiperosmotyczne obniżające ciśnienie w gałce ocznej. 

Leczenie chirurgiczne jaskry nie wiąże się z długą hospitalizacją. Po zabiegu laserowym pacjent szybko wraca do domu. 

1. Trabekuloplastyka laserowa – podstawowa metoda wykorzystywana w leczeniu jaskry pierwotnej kąta otwartego. Zabieg trwa do 15 minut i wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Polega na tworzeniu małych przypaleń w obrębie beleczkowania. Prowadzi do odpływu cieczy wodnistej i spadku ciśnienia wewnątrzgałkowego. Oko jest do 2 dni lekko bolesne i czerwone. W 75% przypadków zabieg daje dobre efekty. Jeśli metoda ta jest nieskuteczna wykorzystuje się trabekulektomię. To zabieg, który polega na wytworzeniu kanału dla odpływu cieczy wodnistej. 
2. Irydotomia laserowa – jaskra zamkniętego kąta jet często leczona w ten sposób. Zabieg ten wykonywany bywa także profilaktycznie w oku nieuszkodzonym. Polega na wytworzeniu małego otworu w tęczówce, który łączy komorę przednią i tylną. 
3. Zabieg cyklodestrukcyjny – obniża ciśnienie wewnątrz gałki na skutek zmniejszenia cieczy wodnistej poprzez zniszczenie ciała rzęskowego. Wcześniej trzeba jednak zmniejszyć ciśnienie odpowiednimi lekami. 

Celem leczenia chirurgicznego nie jest wyleczenie schorzenia, ale zmniejszenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Zaprzestanie stosowania leków jest w zasadzie niemożliwe. 

Jaskrze nie da się zapobiec. Warto raz na 2 lata odwiedzać okulistę, aby szybko wykryć ewentualne zmiany i rozpocząć leczenie.