Dżuma

Dżuma to zakaźna choroba przenoszona przez pchły, zazwyczaj zamieszkujące gryzonie. Wywoływana jest przez bakterię Yersina pestis. Jej objawami są ból brzucha, gorączka i ciemne plamy na skórze. 

Dżuma – krótka charakterystyka

Dżuma to zakaźna choroba ludzi i zwierząt, którą wywołuje bakteria Yersinia pestis.  Ludzie zarażają się przede wszystkim od szczurów za pośrednictwem pcheł lub poprzez kontakt z zarażonym zwierzęciem. Zarazić się też można od drugiego człowieka drogą kropelkową. 

W czasach średniowiecza dżuma nazywana była morową zarazą i czarną śmiercią. Spowodowała wiele strat w ludziach. W połowie XIV wieku zmarła na nią nawet połowa Europejczyków. Dżuma w Polsce pojawiła się prawdopodobnie na początku XI wieku.

Początkowo panowało przekonanie, że choroba ta jest skutkiem gniewu bożego. Niektórzy mówili, że powodem zachorowania jest wpływ Księżyca i Słońca. Dopiero w wieku XIX poznano przyczynę dżumy. Udało się ją w dużej mierze opanować dzięki odpowiednim antybiotykom. W USA ostatnia miejska epidemia dżumy miała miejsce w latach 1924-25. W Europie choroba ustąpiła w wieku XVIII. Ostatnie jej przypadki stwierdzono po II wojnie światowej.  

Obecnie rocznie na dżumę umiera do 3000 osób, głównie w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. 

Dżuma – typy

Jest kilka postaci klinicznych dżumy:

1. Dżuma dymienicza – przenoszona za pośrednictwem pcheł. Odpowiada za 80% przypadków dżumy. Jej objawami jest obrzęk węzłów chłonnych, które z czasem rozmiękają. Pojawić się może też wysoka gorączka, dreszcze czy ból głowy. Nieco rzadziej zaobserwować można objawy ze strony układu nerwowego i układu krążenia. 
2. Dżuma płucna – wyróżnia się dwie jej formy. Dżuma pierwotna oznacza zakażenie poprzez wdychanie aerozolu zawierającego Yersinia pestis. Powstaje on na skutek kaszlu chorego człowieka. To bardzo groźna odmiana dżumy, która ma gwałtowny przebieg. Powoduje niewydolność oddechową. Chorzy umierają bardzo szybko. Dżuma wtórna przebiega w podobny sposób, ale jest powikłaniem dżumy dymieniczej. 
3. Dżuma septyczna – ma charakter posocznicy i wynika z rozprzestrzeniania się bakterii w organizmie człowieka. Wyróżnia się dwie jej formy – pierwotną, która ma przebieg gwałtowny i wtórną, która jest powikłaniem dżumy płucnej i dymieniczej. 

Dżuma – przyczyny

Dżumę wywołuje gram-ujemna bakteria Yersinia pestis. Jest to patogen wrażliwy na wysoką temperaturę, wysuszenie czy nasłonecznienie. Jest jednak odporny na niską temperaturę. W zwłokach zwierząt przeżywa do pół roku, a w wodzie do 3 tygodni. 

Dżuma jest chorobą zakaźną, która dotyka gryzonie. Powoduje u nich epidemie. Mowa tutaj o szczurach, myszach, nornicach, susłach, wiewiórkach ziemnych czy dzikich królikach. 

Chore zwierzęta umierają. Pasożytujące na nich pchły zaczynają wię szukać innych źródeł krwi, także ludzi. Pałeczki dżumy mnożą się w ich przedżołądkach i prowadzą do powstania skrzepu. Pchły zmieniają żywiciela i przenoszą chorobę. Największym problemem jest pchła szczura i pchła ludzka. 

Zakażenie może mieć miejsce także na skutek bezpośredniego kontaktu z tkankami chorego zwierzęcia. Dojść do niego może też drogą kropelkową. Okres wylęgania choroby to kilka dni. 

Dżuma – objawy

Objawami dżumy septycznej są gorączka, zmęczenie, dreszcze, ból brzucha i martwica dystalnych części kończyn. Bez odpowiedniego leczenia umiera 50% chorych. Zgon w dżumie płucnej i septycznej, które nie są leczone dotyczy do 90% osób i to po 1-2 dniach. W przypadku podjęcia odpowiedniego leczenia umiera już tylko 15% pacjentów. 

Antybiotyki należy podać w ciągu 24 godzin od chwili pojawienia się pierwszych symptomów choroby. Konieczna jest też izolacja chorego. Leczeniu trzeba poddać osoby, które miały z nim kontakt.

Dżuma – diagnostyka

W przypadku diagnostyki dżumy wykonuje się badania laboratoryjne:

• barwienie bezpośrednie materiału klinicznego metodą IF i ELISA,
• hodowla mikrobiologiczna na podłożach sztucznych i identyfikacja pałeczek dżumy z pobranego materiału,
• badanie serologiczne w oparciu o metody oznaczania obecności przeciwciał.
• pośmiertna izolacja i identyfikacja zarazka z serca, płuc, wątroby czy krwi.

Dżuma – leczenie

Dżumę leczy się antybiotykami, które trzeba podać choremu bardzo szybko i to bez czekania na wyniki testów laboratoryjnych. Dodatkowo konieczna jest hospitalizacja i izolacja pacjenta. Stosuje się w tym przypadku antybiotyki w formie doustnej lub dożylnej. Podstawowym lekiem jest streptomycyna. 

W przypadku dżumy dymieniczej wykonuje się także nacięcie i drenaż węzłów chłonnych po minimum 48 godzinach od rozpoczęcia antybiotykoterapii. 

Leczeniu poddaje się nie tylko chorego, ale i osoby z jego najbliższego otoczenia. Trzeba je przebadać i wdrożyć odpowiednią antybiotykoterapię. Każde zachorowania na dżumę jest odnotowywane przez WHO. 

Dżuma obecnie szerzy się jedynie w krajach rozwijających się. Epidemie mają związek z obecnością szczurów.