Borelioza

Borelioza to choroba przenoszona przez kleszcze będące nosicielami bakterii Borrelia burgdorferi. To właśnie one wywołują to schorzenie. Borelioza skończyć się może poważnymi chorobami serca i stawów, dlatego ugryzienia kleszcza nie należy bagatelizować.

Borelioza – czym właściwie jest?

Borelioza to choroba, która atakuje wiele narządów i układów. Wywołuje ją bakteria Borrelia burgdorferi. Nazwa choroby borelioza z Lyme pochodzi od miasta Old Lyme w Stanach Zjednoczonych, gdzie po raz pierwszy ja opisano. Borelioza dotknąć może każdego niezależnie od wieku, ale w niemal 50% przypadków są to osoby niepełnoletnie. 

Boreliozę przenoszą kleszczę. Najwięcej jej przypadków odnotowuje się więc wiosną i latem, gdy żerują one w lasach i na łąkach. Na skórze w miejscu ugryzienia tworzy się niewielkie zaczerwienienie, które z czasem się powiększa. Nieleczone zakażenie prowadzić może do chorób serca, zanikowego zapalenia skóry czy zaburzeń neurologicznych. 

Nie każde ugryzienie kleszcza musi się skończyć zachorowaniem na boreliozę. Ryzyko zachorowania ocenia się na około 5%.

Borelioza – przyczyny

Borelioza to choroba wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi, które zwane są krętkami. W Polsce przenoszą je głównie kleszcze pospolite. Mieszkają one w lasach i zaroślach czy na łąkach. 

Boreliozę przenoszą nie tylko dorosłe kleszcze, ale i ich larwy, które są trudne do zauważenia. Kleszcze atakują głównie wiosną i latem aż do jesieni. Zarażają się boreliozą w czasie żerowania na skórze chorego zwierzęcia. 

Ślina kleszcza zawiera substancje, które podrażniają skórę. Z tego powodu po ugryzieniu na skórze tworzy się zmiana. Bakterie bytujące w jelicie kleszczy namnażają się i dostają do ślinianek, a potem razem ze śliną pod skórę człowieka. 

Okres inkubacji trwa od 3 do 32 dni. W tym czasie krętki rozsiewają się, tworząc rumień wędrujący. Czasem trafiają do innych tkanek i narządów. Są to mięśnie, tkanka nerwowa i tkanka łączna. Mogą tam pozostawać długie lata, powodując różne choroby.

Borelioza – objawy

Borelioza zazwyczaj składa się z dwóch etapów choroby. W pierwszym podstawowym objawem jest zaczerwienienie na skórze, które powiększa się i wędruje. To rumień wędrujący. Pojawia się on na skórze do miesiąca czasu od momentu ukąszenia przez kleszcza. 

Zaczerwienienie zaczyna mieć formę pierścienia – bawolego oka. Rumień może mieć różną wielkość. Czasem ma średnicę momenty, a niekiedy obejmuje całe plecy. Taka zmiana nie jest bolesna i nie swędzi. Odczuwalne może być jedynie ciepło w miejscu zaczerwienienia. Z drugiej strony zmiany skórne nie pojawiają się aż u 50% chorych, co utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy.  

Inne mniej specyficzne objawy towarzyszące boreliozie to gorączka, dreszcze, bóle stawów i mięśni, bóle głowy, sztywność karku, zmęczenie czy zapalenie spojówek. Rozwinąć się też mogą pewne zaburzenia neurologiczne np. ospałość, zmiany nastroju czy utrata pamięci. 

Nieleczona borelioza przejść może w drugi etap choroby. Krętki bakterii występują w kilku różnych odmianach genetycznych. Choroba może mieć różne formy:

• neuroboreliozę (atakuje układ nerwowy),
• boreliozę stawów,
• boreliozę układu krążenia,
• boreliozę skórną. 

Czasami rozwija się kilka form boreliozy jednocześnie.

Podstawowymi objawami ze strony układu nerwowego są:

• jednostronne porażenie nerwów,
• limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• bóle korzonków (zapalenie korzeniowo-nerwowe),
• bóle i powracające zapalenie stawów. 

Około 8% pacjentów dotyczą objawy związane z układem krążenia:

• zawroty głowy,
• duszności,
• nieregularny rytm serca, 
• zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego (1% przypadków). 

Borelioza skórna dotyczy tylko 1% chorych – głównie dzieci. Objawia się nacieczeniami skóry. To czerwono-niebieskie guzki znajdujące się na brodawkach sutkowych czy na małżowinie usznej. 

Objawy drugiej fazy boreliozy z czasem ustępują, ale nieleczone prowadzą do kolejnych zmian i niekiedy nieodwracalnych uszkodzeń w organizmie.  

Przewlekła borelioza prowadzi do:

• zespołu chronicznego zmęczenia,
• zaburzeń psychicznych, 
• uszkodzenia nerwów,
• przewlekłego zapalenia stawów (kolan, ramion, łokci, kostek, nadgarstków). 

Przewlekła borelioza skórna powoduje zanikowe zapalenie skóry. Dochodzi do owrzodzeń i przeczulicy. Czasem uszkodzenie obejmuje mięśnie.

Borelioza – diagnostyka

Borelioza jeśli jest wcześnie zdiagnozowana pozwala na skuteczne leczenie. Jeśli nie jest leczona, staje się bardzo niebezpieczna. Dlatego w razie ugryzienia przez kleszcza należy się zgłosić do lekarza, gdy pojawią się jakieś niepokojące objawy. Nie każde ugryzienie kleszcza na szczęście oznacza boreliozę. 

Boreliozę zazwyczaj zdiagnozować na podstawie zmian chorobowych np. rumienia na skórze. Czasem lekarz zaleca wykonanie badania serologicznego. Potem wykonuje się punkcję stawów, punkcję z pobraniem płynu mózgowo-rdzeniowego itd.

Borelioza – leczenie

W przypadku boreliozy nie ma jednego sprawdzonego schematu leczenia. Farmakoterapia niestety bywa nieskuteczna. Boreliozę leczy się przez stosowanie antybiotyków w dużych dawkach i to przez długi czas. 

U osób powyżej ósmego roku życia we wczesnej fazie choroby stosuje się doksycylinę. U dzieci może być to penicylina, amoksycylina czy ceftriakson. Osoby uczulone na penicylinę przyjmują erytromycynę, ale obniża to skuteczność terapii. 

Czas trwania leczenia jest różny i zależy od etapu boreliozy. W początkowej fazie antybiotyki zażywa się od 14 do 21 dni. Czasem wydłuża się ten czas do 28 dni. W przypadku przewlekłego zapalenia stawów konieczna bywa hospitalizacja i podawanie antybiotyków IV generacji. Podobnie jest przy objawach neurologicznych.

Borelioza – powikłania

Na szczęście wczesne objawy boreliozy zazwyczaj po jakimś czasie zanikają. Nieleczona choroba powodować jednak może poważne zmiany w układzie nerwowym czy ruchowym. Obejmuje serce i skórę. 

Powikłania dotyczą aż 40% chorych. Są to:

• aseptyczne zapalenie opon mózgowych i mózgu, 
• zapalenie nerwów czaszkowych,
• przewlekłe zapalenie stawów,
• degeneracja tkanki chrzestnej i kostnej,
• zaburzenia rytmu serca,
• zanikowe zapalenie skóry,
• owrzodzenia. 

Problemy utrzymywać się mogą przez wiele lat. W skrajnych przypadkach dochodzi do porażenia kończyć i poważnego uszkodzenia serca.

Borelioza – czy można jej zapobiec?

Podstawa to zabezpieczanie się w okresie wiosenno-letnim podczas wycieczek w tereny zalesione. Ciało i odzież przed wyprawą trzeba spryskać specjalnymi produktami odstraszającymi kleszcze. Warto też zadbać o odpowiednią odzież mp. długie spodnie i bluzkę z długim rękawem. Nieodzowne jest nakrycie głowy. Trzeba też oglądać swoje ciało po każdym takim wypadzie na łono przyrody. Kleszcze często wybierają skórę głowy, nogi, pośladki i pachwiny. 

Kleszcza trzeba usunąć ze skóry jak najszybciej. Ryzyko zachorowania na boreliozę gwałtownie rośnie po 24 godzinach.