Gorączka Q

Gorączka Q to zakaźna choroba odzwierzęca, którą wywołują bakterie Coxiella burnetii. Objawia się gorączką, nudnościami, wymiotami, biegunką i bólem mięśni. Leczy się ją antybiotykami.

Gorączka Q – krótka charakterystyka

Gorączka Q to zoonoza, a więc choroba odzwierzęca. Przenoszona jest przez bakterie Coxiella burnetii, które zasiedlają głównie kozy, owce i bydło, a rzadziej psy, koty czy małe gryzonie. U zwierząt zakażenie przebiega bezobjawowo. Przenosi się ono drogą kropelkową oraz na skutek inhalacji bakterii w kurzu czy pyle. Gorączka Q u ludzi objawia się na ogół wysoką gorączką i prowadzi do ciężkiego, atypowego zapalenia płuc. 

Chorobę ta została opisana po raz pierwszy w roku 1937 w Australii. Stąd też nazwa – gorączka z Queensland. Ostatnia jej wielka epidemia miała miejsce w Holandii w roku 2009. Zaraziło się wówczas kilka tysięcy osób, z których 6 zmarło. Wybito przez to niemal 20 tysięcy kóz. 

W Polsce gorączka Q pojawiła się w roku 1956 w miejscowości Owczary. Źródłem zakażenia były rumuńskie owce.

Gorączka Q – przyczyny

Gorączkę Q wywołuje bakteria gram-ujemna Coxiella burnetii. To pasożyt wewnątrzkomórkowy, mało zjadliwy, ale bardzo zakaźny. Gorączkę Q przenoszą bydło, kozy, owce, psy, koty, małe gryzonie oraz kleszcze. 

U zwierząt zakażenie na ogół ma charakter bezobjawowy, chociaż u kóz i owiec niekiedy prowadzi do poronień. Bakterie pozostają w mleku, moczu i kale zakażonych zwierząt. Przechodzą też w czasie porodu do płynu owodniowego i łożyska. Wykrywa się je w wełnie i skórze. 

Okres inkubacji choroby zależy od ilości bakterii, które trafiły do organizmu. Im jest ich więcej, tym szybciej rozwija się gorączka Q. Zazwyczaj zajmuje to 2-3 tygodnie. Zakażenie daje odporność na całe życie 

W przypadku ludzi połowa zakażonych ma kliniczne objawy choroby. Wyróżnia się przy tym dwie postaci gorączki Q – ostrą i przewlekłą. Postać ostra może mieć formę nerwową, płucną, grypopodobną, septyczną i duropodobną. Postać przewlekła utrzymuje się ponad 6 miesięcy. Rozwija się niekiedy z postaci ostrej. Nasilenie objawów jest wówczas mniejsze, ale powikłania mogą być znacznie poważniejsze. Jednym z nich jest zapalenie wsierdzia, które prowadzi do uszkodzenia zastawek serca. 

Przewlekła gorączka Q jest niezwykle groźna dla osób chorych na serce, pacjentów nowotworowych i cierpiących na schorzenia nerek. W przypadku zapalenia wsierdzia śmiertelność sięga 40%. 

Do zakażenia gorączką Q dochodzi drogą kropelkową lub poprzez inhalacje. Bardzo rzadko choroba przenosi się przez ukąszenie kleszcza. Inne rzadkie drogi zakażenia to droga pokarmowa, poprzez uszkodzoną skórę czy drogą płciowa.

Ludzie są niestety mało odporni na gorączkę Q i już niewielka liczba bakterii wywołuje chorobę.

Gorączka Q – objawy

Ostra gorączka Q wiąże się z:

• wysoką gorączką, 
• bólem gardła,
• bólem mięśni,
• bólem głowy,
• złym samopoczuciem, 
• dreszczami,
• biegunką,
• nudnościami,
• wymiotami. 

Gorączka trwa do 2 tygodni. U 35% osób rozwija się zapalenie płuc. Do tego dochodzą zaburzenia pracy wątroby lub zapalenie wątroby. Bez leczenia powrót do zdrowia zajmuje kilka miesięcy. Śmiertelność gorączki Q to około 2%.

Gorączka Q – diagnostyka

Objawy gorączki Q nie są zbyt specyficzne, dlatego postawienie prawidłowej diagnozy bywa trudne bez wykonania odpowiednich badań. Są to:

• RTG płuc, które pozwala na wykrycie nacieków zapalnych,
• badanie kardiologiczne przy podejrzeniu zapalenia mięśnia sercowego,
• badanie krwi, a dokładniej oznaczenie czynnika reumatoidalnego, CRP czy OB,
• badanie serologiczne na obecność przeciwciał przeciwko Coxiella burnetii.
• badanie mikrobiologiczne,
• badanie metodami molekularnymi. 

W grupie ryzyka, gdy mowa o gorączce Q są lekarze weterynarii, hodowcy bydła, pracownicy zakładów przetwórstwa mięsnego czy owczarze.

Gorączka Q – leczenie

W przypadku ostrej gorączki Q wykorzystuje się przede wszystkim doksycyklinę. Antybiotykoterapia jest skuteczna, ale warto rozpocząć ją w ciągu pierwszych 3 dni choroby. Podstawą jest leczenie doustne przez maksymalnie 21 dni. Alternatywnie stosuje się erytromycynę. Przy nawrocie choroby terapię trzeba rozpocząć od nowa. 

Trudniejsze do wyleczenia jest wywołane przez gorączkę Q przewlekłe zapalenie płuc. Często leki trzeba stosować przez wiele lat. Czasem konieczna jest operacyjna wymiana zastawek serca.