Autyzm

Autyzm to zaburzenie, które dotyczy sporej liczby osób. Okazuje się, że cierpi na nie nawet 1% ogólnej populacji. Większość osób może z autyzmem normalnie funkcjonować.

Autyzm – charakterystyka

Autyzm to zaburzenie rozwoju, które cechuje się deficytami w wielu obszarach np. relacjach z innymi osobami, zainteresowaniach itd. Samo pojęcie autyzmu pojawiło się w wieku XX za sprawą szwajcarskiego psychiatry Paul’a Eugena Bleulera. Opisał on schizofrenię jako chorobę, a jednym z jej objawów był właśnie autyzm schizofreniczny. 

Pojęcie autyzm dziecięcy powstało w latach 40. XX wieku za sprawą pediatry Leo Kannera. Warto też wspomnieć o austriackim pediatrze Hansie Aspergerze – od jego nazwiska wziął się  słynny zespół Aspergera. 

Autyzm dziecięcy rozwija się do trzeciego roku życia. To całościowe zaburzenia rozwoju obejmujące problemy w zakresie komunikacji czy zachowania. 

Autyzm nie jest chorobą, ale zaburzeniem, którego nie da się wyleczyć. Można jednak go ograniczyć za sprawą odpowiedniej terapii.

Autyzm – przyczyny

Początkowo sądzono, że za autyzmem stoją nieprawidłowe relacje dziecka z matką. Tak sądził sam Leo Kanner, ale z czasem się z tej hipotezy wycofał. Dzisiaj mówi się, że autyzm ma charakter neurorozwojowy. Wiąże się z wykształceniem się nieprawidłowych schematów działania mózgu w początkowym okresie życia. 

Znaczenie mają tutaj:

• predyspozycje genetyczne, a dokładniej zespół kruchego chromosomu X, 
• organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, 
• zaburzenia w układzie neuroprzekaźników, w tym niski poziom melatoniny i wysoki poziom serotoniny, 
• zanieczyszczenie środowiska.

Zdaniem niektórych naukowców pod uwagę trzeba też wziąć:

• nikotynizm,
• ekspozycję na leki w okresie ciąży,
• stres u matki w czasie ciąży,
• niedobór u kobiety ciężarnej kwasu foliowego,
• cukrzycę, niedoczynność tarczycy czy nadciśnienie tętnicze u przyszłej matki.

Autyzm – objawy

Objawy autyzmu są mocno zróżnicowane. Dodatkowo z tym zaburzeniem pojawić się mogą także inne problemy rozwojowe czy schorzenia np. zaburzenia lękowe czy ADHD. Sporo zależy od wieku pacjenta. 

Dla klasycznego autyzmu charakterystyczne są:

• zaburzenia funkcjonowania społecznego,
• zaburzenia komunikacji, 
• ograniczony i powtarzający się wzorzec aktywności oraz zainteresowań. 

Niektóre dzieci z autyzmem chodzą na palcach, co wynika z nadwrażliwości sensorycznej. Ma to ograniczać kontakt stopy z podłożem. 

Kolejnym objawem jest wybiórczość pokarmowa. Niektóre autystyczne dzieci jedzą tylko kilka wybranych produktów i są to często pokarmy szkodliwe. 

Jak rozpoznać autyzm u bardzo małych dzieci? Jego objawami są:

• unikanie kontaktu wzrokowego,
• brak okazywania emocji,
• brak interakcji z ludźmi,
• brak reakcji na imię, 
• nierozumienie komunikatów werbalnych,
• opóźnienie rozwoju mowy.

Autyzm – rodzaje

Jeszcze do niedawna WHO uznawało autyzm za całościowe zaburzenie rozwoju. Jednak zgodnie z nową klasyfikacją zaburzenia rozwojowe zostały połączone w grupę zwaną zaburzeniami ze spektrum autyzmu ASD. 

Spektrum autyzmu to zaburzenia, które ujawniają się u małych dzieci. Dotyczą obszaru komunikacji społecznej i zachowań dziecka. ASD zaliczane są do grupy zaburzeń neurorozwojowych. 

Z uwagi na stopień zaawansowania autyzmu wyróżnia się autyzm wysokofunkcjonujący mylony często z zespołem Aspergera (są to osoby, które nieźle odnajdują się w życiu społecznym) i autyzm niskofunkcjonujący (objawy są silne i utrudniają normalne funkcjonowanie w społeczeństwie). Jest też pojęcie autyzmu schizofrenicznego, ale powoli wychodzi z użycia.

Autyzm – diagnostyka

Diagnostyka autyzmu nie jest łatwa. Dotyczy to przede wszystkim bardzo małych dzieci. Wiele objawów świadczy bowiem nie tylko o autyzmie. 

Stosuje się w tym przypadku różnorodne testy. Czasem lekarz zalecić może badanie neurologiczne np. EEG. Elektroencefalografia rejestruje fale mózgowe i pozwala na wykrycie nieprawidłowości w czynności mózgu. 

U małych dzieci wykonuje się testy np..:

• CHAT u dzieci po 18. miesiącu życia,
• M-CHAT u dzieci w wieku 24-30 miesięcy,
• STAT sprawdzający reakcję na imię czy podążanie za wzrokiem,
• CARS,
• ADOS,
• ABC,
• ASDA,
• SCSIT.

Oczywiście to tylko część badań diagnostycznych. Ogromne znaczenie ma obserwacja małego pacjenta. 

U osób dorosłych autyzm diagnozuje się rzadko. Zwykle diagnoza stawiana jest już w dzieciństwie.

Autyzm u dzieci

Rodzice często nie rozpoznają u swoich dzieci niepokojących objawów autyzmu. Na pewno trzeba zwrócić uwagę na to, gdy maluch nie nawiązuje z matką kontaktu wzrokowego. Drugim niepokojącym objawem jest unikanie kontaktu fizycznego. 

U dzieci w wieku 2-3 lat symptomy są już bardziej charakterystyczne. Powodem do niepokoju są np. problemy z nauką mówienia. Zazwyczaj dwulatki potrafią już składać pierwsze zdania. Problemu nie można bagatelizować, ale nie należy też wpadać w panikę. Im wcześniej rozpocznie się terapia, tym lepiej. 

Autyzm jest częściej diagnozowany u chłopców. U dziewczynek objawy zaburzenia są często łagodniejsze, niemal niezauważalne. Utrudnia to postawienie prawidłowej diagnozy. Niekiedy pada ona dopiero w wieku nastoletnim. 

Nie ma jednej uniwersalnej terapii dla autystycznych dzieci. Stosuje się w tym przypadku n.in.:

• wczesne wspomaganie rozwoju,
• terapię behawioralną, 
• terapię poznawczo-behawioralną,
• terapię logopedyczną
• treningi umiejętności społecznych 

Autyzm nie skraca życia, gdyż nie jest to choroba. Autystycy częściej jednak zapadają na depresję i mają skłonność do samobójstw. 

Autyzm u osób dorosłych

Z autyzmu nie da się wyrosnąć i nie można go wyleczyć. Osoby dorosłe cały czas muszą być na terapii i uczyć się funkcjonować z pewnymi ograniczeniami. Niektórzy pracują i zakładają rodziny. 

Objawy autyzmu u osób dorosłych są dość zróżnicowane:

• niechęć do zmian,
• trudności z komunikacją,
• problemy z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego,
• skupienie się na sobie,
• ograniczona empatia,
• unikanie towarzystwa,
• nadwrażliwość na bodźce sensoryczne. 

U kobiet, podobnie jak u dziewczynek, autyzm występuje rzadziej.

Autyzm – leczenie

Autyzm nie jest chorobą, a więc nie można tutaj mówić o leczeniu, a raczej o terapii. Jej celem jest poprawa jakości funkcjonowania pacjenta w społeczeństwie. Metody terapii mają charakter objawowy. 

Nie ma leków na autyzm. Lekarze pacjentom przepisują różne środki, ale ich zadaniem jest np. tłumienie zaburzeń lękowych. Są to w dużej mierze środki psychiatryczne.

Autystykom poleca się często dietę bezglutenową. Nie powinni więc jeść zbóż i ich przetworów. Uzasadnione jest też stosowanie diety niskoszczawianowej. 

Autyzm – profilaktyka

Autyzmowi nie można zapobiec, ale można zminimalizować ryzyko jego wystąpienia poprzez:

• suplementację kwasem foliowym w okresie ciąży,
• unikaniem stresu w ciąży,
• ograniczeniu ekspozycji na zanieczyszczone powietrze, 
• unikanie kontaktu z substancjami toksycznymi np. rtęcią.