Antybiogram

Antybiogram jest badaniem mikrobiologicznym, dzięki któremu można dobrać skuteczny antybiotyk w zwalczaniu infekcji bakteryjnych. W wielu krajach jest to standardowa procedura, którą przeprowadza się przed rozpoczęciem antybiotykoterapii.

Antybiogram – cel i zasadność badania

Efektywność antybiotykoterapii jest uzależniona od wrażliwości atakujących organizm bakterii na substancje aktywne zawarte w leku. Istotnym narzędziem diagnostycznym pozwalającym ustalić, czy w organizmie obecne są bakterie odporne na konkretny rodzaj antybiotyku, jest antybiogram. W wielu krajach, takich jak Francja, Niemcy, Dania czy Szwajcaria, wykonanie antybiogramu jest rutynowym działaniem przed zapisaniem terapii antybiotykowej. Choć nie gwarantuje on stuprocentowej pewności, jest obecnie uważany za najbardziej wiarygodną metodę na przewidywanie skuteczności leczenia.

Współczesna medycyna stoi przed poważnym wyzwaniem, jakim jest ciągle rosnąca liczba bakteryjnych szczepów opornych na antybiotyki.

Jako główną przyczynę tego zjawiska eksperci wskazują nadmierne stosowanie antybiotyków, szczególnie w przypadkach, gdy pacjent cierpi na infekcje wirusowe, a nie bakteryjne – co często ma miejsce podczas sezonowych zachorowań na przeziębienia czy grypę. Innymi czynnikami przyczyniającymi się do wzrostu liczby lekoopornych szczepów jest przedwczesne przerywanie zaplanowanej kuracji antybiotykowej, kiedy pacjent zaczyna czuć się lepiej, lub stosowanie nieadekwatnej dawki leku, co nie pozwala na całkowite wyeliminowanie patogenu.

Oporność na antybiotyki bywa pierwotna, gdy jest wynikiem naturalnych mechanizmów obronnych samego mikroorganizmu, albo nabyta – rozwijająca się na skutek mutacji genetycznych bakterii lub w odpowiedzi na wtórną odporność, np. po niewłaściwym użyciu antybiotyków.

Antybiogram – przebieg badania

Badanie to procedura, w której pobiera się próbkę od pacjenta i hoduje bakterie, które są odpowiedzialne za daną chorobę. Najczęściej próbka jest pobierana z obszaru zakażenia, a następnie może pochodzić z różnych miejsc, takich jak rana, wrzód, krosta, błony śluzowe (np. nosa, gardła, ucha), cewka moczowa, spojówka i rogówka oka, pochwa, okolice odbytu, oraz płyny ustrojowe takie jak mocz, żółć, płyn stawowy, płyn opłucnowy, płyn owodniowy, płyn mózgowo-rdzeniowy, krew (w przypadku infekcji ogólnoustrojowej).

Następnie pobrana próbka jest umieszczana na specjalnej pożywce i hodowana. Bakterie stają się widoczne już po kilku godzinach inkubacji w temperaturze około 37 stopni Celsjusza. Po tej fazie można przystąpić do oceny wrażliwości bakterii na antybiotyki.

Po dobie inkubacji można określić, które antybiotyki są skuteczne przeciwko wyhodowanym bakteriom, a które są nieskuteczne. Wynik klasyfikuje dany szczep bakterii jako wrażliwy (w przypadku którego antybiotyk podaje się w tradycyjnych dawkach), średniowrażliwy (może wymagać większej dawki leku) lub oporny (wymaga użycia innego rodzaju antybiotyku). To pozwala lekarzowi na wybór odpowiedniego leczenia, dostosowanego do konkretnego przypadku bakteryjnej infekcji.

Przygotowanie do badania

Dla różnych rodzajów badań konieczne są zróżnicowane przygotowania. Przy przeprowadzaniu posiewu moczu z antybiogramem, istnieje kilka istotnych kroków przygotowawczych. Pacjent, podobnie jak przy pobieraniu krwi do badania, powinien być na czczo. Przed rozpoczęciem antybiogramu moczu, istotne jest skorzystanie z specjalnego, sterylnego pojemnika, dostępnego w każdej aptece. Ważne jest również dokładne oczyszczenie okolic cewki moczowej. Dodatkowo, aby uzyskać rzetelny wynik antybiogramu moczu, pacjent powinien powstrzymać się od oddawania moczu przez co najmniej 4 godziny przed pobraniem próbki.

Przed przystąpieniem do badania, zaleca się, aby pacjent odstawił leki działające miejscowo, które mogą wpłynąć na wynik. Jest to szczególnie istotne przy antybiogramie gardła czy nosa, gdzie skuteczność leczenia może być zniekształcona przez wcześniejsze zastosowanie pewnych substancji.

Zachowanie tych procedur przygotowawczych jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników antybiogramu moczu i umożliwia lekarzowi dokładne określenie skuteczności antybiotyków w leczeniu konkretnego przypadku infekcji układu moczowego.

Antybiogram pochwy

W obszarze ginekologii często zaleca się pacjentkom wykonanie posiewu z pochwy z antybiogramem. To badanie pozwala na zidentyfikowanie przyczyn infekcji dróg rodnych, ocenę stanu flory bakteryjnej oraz wykrycie ewentualnej obecności grzybów w pochwie. W przypadku kobiet w ciąży, jest to również rodzaj badania przesiewowego, zazwyczaj przeprowadzane około 37. tygodnia ciąży, aby wykryć obecność bakterii paciorkowca z grupy B.

Kobiety kierowane na antybiogram pochwy powinny przestrzegać kilku istotnych zasad:

1. Badanie zazwyczaj wykonuje się kilka dni po zakończeniu miesiączki.
2. Przed badaniem zaleca się zachowanie wstrzemięźliwości seksualnej.
3. Przed badaniem nie powinno się stosować irygacji pochwy.
4. Przed badaniem należy zrezygnować z leków dopochwowych.

Samą próbkę do antybiogramu z pochwy pobiera ginekolog, używając wziernika dopochwowego i specjalnej szpatułki. Wymaz jest pobierany z ujścia szyjki macicy, choć może być również pobierany z okolic cewki moczowej, sromu i ścian pochwy.

Wyniki badania są dostępne po około 2 tygodniach oczekiwania. To ważne narzędzie diagnostyczne umożliwia lekarzowi dokładną ocenę stanu zdrowia intymnego pacjentki i w razie potrzeby dostosowanie odpowiedniego leczenia.

Antybiogram w posiewie nasienia

Posiew nasienia z antybiogramem jest konieczny, gdy pacjent boryka się z zapaleniem układu moczowo-płciowego lub gdy inne badania wykazały zwiększoną ilość leukocytów w nasieniu. W tym przypadku, pacjent jest proszony o oddanie próbki do badania tak, aby uniknąć zanieczyszczeń.

Konieczne jest zakupienie sterylnego pojemnika, który będzie służył do przechowywania pobranej próbki. Przed samym pobraniem nasienia, pacjent powinien oddać mocz, a następnie dokładnie umyć członek przy użyciu mydła. Po umyciu, powinien wysuszyć go do sucha, najlepiej korzystając z jednorazowego ręcznika. Po tych krokach można przystąpić do pobrania próbki nasienia.

Ile kosztuje badanie antybiogram?

Jeśli badanie nie zostało zlecone przez lekarza w ramach rutynowego leczenia, pacjent ma możliwość przeprowadzenia tego badania prywatnie. Koszty antybiogramu nie są wysokie i różnią się w zależności od rodzaju badania oraz laboratorium wykonującego analizę. Mogą wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych, co czyni to badanie dostępnym dla wielu osób.