Wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR)

Wysoki wskaźnik insulinooporności wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy i chorób układu krążenia oraz jest związana z otyłością. Najprostszą metodą oceny insulinooporności jest HOMA-IR Insulin Resistance Index. W jaki sposób oblicza się wskaźnik insulinoodporności?

Co to jest wskaźnik HOMA-IR?

Wskaźnik HOMA-IR (z ang. Homeostatic Model Assessment of Insulin Resistance) jest narzędziem służącym do oceny oporności na insulinę. Oporność na insulinę to stan, w którym komórki organizmu przestają reagować na insulinę, co prowadzi do podwyższenia stężenia cukru we krwi.

Wskaźnik insulinooporności oblicza się na podstawie pomiaru stężenia glukozy i insuliny we krwi na czczo. Wskaźnik ten jest stosowany przede wszystkim w badaniach naukowych oraz w praktyce klinicznej, jako pomoc w diagnostyce i monitorowaniu cukrzycy oraz chorób metabolicznych.

Wartości wskaźnika HOMA-IR powyżej 2,5 uważa się za wskazujące na obecność oporności na insulinę. Jednak wartości te mogą się różnić w zależności od populacji badanej oraz metody użytej do pomiaru stężenia insuliny i glukozy we krwi.

Jak oblicza się HOMA-IR?

Wskaźnik insulinoodporności oblicza się na podstawie równania:

HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance) = glukoza na czczo (mmol/l) x insulina na czczo (µU/ml) /22,5.

Kiedy wzrasta poziom glukozy lub insuliny na czczo, rośnie indeks HOMA-IR. Wartość progowa insulinooporności, wyrażona w skali HOMA-IR, jest zwykle określana jako 75. percentyl jej skumulowanego rozkładu populacyjnego. Próg HOMA-IR jest zależny od metody podawania insuliny i trudny do standaryzacji. 

Wskaźnik insulinooporności nie jest zaliczany do głównych kryteriów diagnostycznych zespołu metabolicznego, ale służy jako dodatkowe badanie laboratoryjne tego profilu. W ocenie ryzyka rozwoju cukrzycy w grupie osób z poziomem glukozy poniżej 7 mmol/l, wskaźnik insulinooporności dostarcza więcej informacji niż glukoza na czczo lub sama insulina.

Wskaźnik insulinooporności – kalkulator HOMA-IR

Obliczenie wskaźnika HOMA-IR wymaga pomiaru stężenia glukozy i insuliny we krwi na czczo, a następnie wykonania odpowiednich obliczeń. W celu dokładnego obliczenia wskaźnika HOMA-IR najlepiej skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia.

Na domowy i poglądowy użytek, dostępne są także kalkulatory online, które umożliwiają szacowanie wartości wskaźnika HOMA-IR na podstawie wyników badań laboratoryjnych. W kalkulatorze tym należy wprowadzić wartość stężenia glukozy i insuliny we krwi. Kalkulator wygeneruje wynik wskaźnika HOMA-IR oraz interpretację wyniku.

HOMA-IR – normy a wynik wskaźnika insulinooporności

Interpretacja wyniku wskaźnika HOMA-IR zależy od wartości uzyskanej przy użyciu kalkulatora oraz innych czynników ryzyka, takich jak wiek, płeć, styl życia, historia chorób itp. Oto ogólne wskazówki interpretacyjne:

• Wskaźnik insulinooporności poniżej 1,0 – jest to wartość uważana za niską i sugeruje normalną wrażliwość na insulinę.
• Wskaźnik HOMA-IR powyżej 1,0 a mniej niż 1,9 – jest to wartość uważana za prawidłową, ale sugeruje pewną oporność na insulinę. Wartości te są często spotykane u osób bezobjawowych, jednak przy innych czynnikach ryzyka należy je monitorować.
• Wskaźnik insulinooporności między 2,0 a 2,9 – jest to wartość uważana za łagodną oporność na insulinę, która może wskazywać na ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz innych zaburzeń metabolicznych. Zalecana jest zmiana stylu życia oraz monitorowanie poziomu glukozy we krwi.
• Wartość HOMA-IR powyżej 3,0 – jest to wartość uważana za umiarkowaną do ciężkiej oporność na insulinę, która zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz innych chorób metabolicznych. Zalecana jest zmiana stylu życia oraz konsultacja z lekarzem w celu dalszej diagnostyki i leczenia.
• Wskaźnik insulinooporności powyżej 5 to wynik podwyższony i jest definitywnym sygnałem do podjęcia leczenia.

Wskaźnik insulinooporności – wskazania do zbadania

Ocena ryzyka wystąpienia insulinooporności wskazana jest w przypadku:

• Cukrzyca typu 2. Osoby z cukrzycą typu 2 często wykazują oporność na insulinę, co przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi. W takim przypadku badanie HOMA-IR może być pomocne w ocenie stopnia oporności na insulinę i monitorowaniu skuteczności leczenia.
• Otyłość. Osoby z nadwagą lub otyłością często wykazują oporność na insulinę, co może prowadzić do cukrzycy typu 2 i innych zaburzeń metabolicznych. Wskaźnik insulinooporności może pomóc w wczesnym wykryciu oporności na insulinę u osób z otyłością.
• Choroby metaboliczne. Badanie HOMA-IR może być przydatne w ocenie ryzyka wystąpienia chorób metabolicznych, takich jak zespół metaboliczny, choroby serca, nadciśnienie tętnicze czy dyslipidemia.
• Choroby wątroby. Choroby wątroby, takie jak stłuszczenie wątroby czy choroba alkoholowa wątroby, są często związane z insulinoopornością.
• Zaburzenia hormonalne. Niektóre zaburzenia hormonalne, takie jak zespół policystycznych jajników u kobiet, są związane z insulinoopornością.

Stwierdzenie insulinooporności jest praktycznie jednoznaczna ze zdiagnozowaniem stanu przedcukrzycowego. Zaniedbanie i zbagatelizowanie tego stanu zazwyczaj kończy się cukrzycą.

Insulinooporność – zdrowa dieta

Zmiana diety i stylu życia może pomóc w kontrolowaniu insulinooporności i zmniejszeniu ryzyka wystąpienia poważnych chorób, takich jak cukrzyca, choroby serca, otyłość i niektóre nowotwory.

Oto kilka zasad zdrowej diety, które mogą pomóc w zmniejszeniu insulinooporności:

1. Unikanie przetworzonej żywności zawiera dużo cukru i tłuszczów, które mogą prowadzić do insulinooporności.
2. Zwiększenie spożycia błonnika pomaga w utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi i poprawia wrażliwość na insulinę. Można go znaleźć w warzywach, owocach, orzechach i nasionach.
3. Spożywanie niskowęglowodanowych posiłków, które pomagają w zmniejszeniu poziomu cukru we krwi i zwiększeniu wrażliwości na insulinę. Można wybierać produkty pełnoziarniste, warzywa niskoskrobiowe, białko, tłuszcze zdrowe i niektóre owoce.
4. Spożywanie zdrowych tłuszczów, gdzyż tłuszcze nienasycone, takie jak olej oliwkowy, olej rzepakowy, orzechy, awokado i nasiona, mogą pomóc w zmniejszeniu insulinooporności.
5. Regularne spożywanie posiłków wspiera utrzymanie stałego poziomu cukru we krwi i poprawia wrażliwość na insulinę.
6. Zmniejszenie spożycia alkoholu jest istotne, gdyż nadmierne spożycie alkoholu może prowadzić do insulinooporności i zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób serca i cukrzycy.

Oprócz zmiany diety, ważne jest również utrzymanie aktywności fizycznej, unikanie palenia papierosów i kontrolowanie stresu, co również może pomóc w zmniejszeniu insulinooporności i poprawie ogólnego zdrowia.