Spirometria

Spirometria to jedno z najczęściej przeprowadzanych badań diagnostycznych przez pulmonologów, czyli specjalistów zajmujących się układem oddechowym. Badanie to pozwala na ocenę stanu i wydolności płuc pacjenta. Przyjrzyjmy się, jakie są podstawowe informacje na temat spirometrii, z uwzględnieniem aspektów związanych z badaniem u dzieci, interpretacją wyników, kosztami oraz przeciwwskazaniami.

Czym jest spirometria?

Spirometria to technika diagnostyczna służąca do mierzenia wydajności płuc. Podczas tego testu pacjent oddycha głęboko przez specjalny aparat – spirometr – który rejestruje ilość i szybkość przepływu powietrza, jakie pacjent jest w stanie wciągnąć do płuc i wypuścić z nich. Dzięki tym informacjom lekarze mogą ocenić pojemność płucną oraz wydolność oddechową pacjenta.

Spirometria dynamiczna, znana również jako test FVC (ang. Forced Vital Capacity), to najczęściej stosowana forma tego badania. Mierzy ona siłę i objętość przepływu powietrza podczas głębokiego oddechu.

W praktyce medycznej wyróżniamy dwie główne warianty spirometrii:

1. Podstawowa spirometria – gdzie pacjent wykonuje serię głębokich inhalacji i ekshalacji.
2. Spirometria z próbą rozkurczową – tutaj, przed rozpoczęciem badania, pacjentowi podaje się lek, który ma za zadanie rozszerzyć oskrzela i umożliwić dokładniejszą ocenę ewentualnych zaburzeń przepływu powietrza.

Inną odmianą jest spirometria statyczna, która koncentruje się na mierzeniu objętości i pojemności płuc w stanie spoczynku.

Często stosuje się również spirometrię z lekiem rozkurczowym. W tym przypadku badanie rozpoczyna się od pomiarów w stanie spoczynku, a następnie, po podaniu leku, w stanie po wysiłku. Test ten jest szczególnie przydatny w diagnozie astmy, monitorowaniu przewlekłych schorzeń płuc oraz w wydawaniu orzeczeń, na przykład dla sportowców.

Mówiąc o sportowcach, często preferuje się ergospirometrię, która nie tylko analizuje funkcjonowanie układu oddechowego, ale również układu krążenia podczas wysiłku fizycznego.

Spirometria to badanie, które może być przeprowadzane zarówno u dorosłych, jak i dzieci, o ile istnieją ku temu odpowiednie wskazania kliniczne.

Jak prawidłowo przeprowadzić spirometrię?

Aby przeprowadzić spirometrię, pacjent musi zająć pozycję siedzącą z prostym kręgosłupem – ważne jest, aby nie garbić się. Urządzenie, zwane spirometrem, wyposażone jest w ustnik, który należy umieścić w ustach i szczelnie obejmować wargami.

Jak należy dmuchać do spirometru? Na wstępie badania wykonuje się kilka normalnych, spokojnych oddechów przez ustnik.

Kolejny krok to wykonanie serii głębokich oddechów – pacjent powinien wciągnąć jak najwięcej powietrza do płuc, a następnie wydmuchać je szybko i całkowicie, z maksymalną siłą.

Aby wyniki spirometrii były wiarygodne, cały proces należy powtórzyć co najmniej trzykrotnie, ale nie więcej niż osiem razy. Powód jest prosty: po kilku intensywnych próbach oddychania pacjent może być zbyt zmęczony, co może wpłynąć na dokładność wyników.

Wskazania do badania

Spirometria jest koniecznym testem diagnostycznym, szczególnie w sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie przewlekłych schorzeń układu oddechowego takich jak astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Badanie to ma także znaczenie w regularnym monitorowaniu stanu zdrowia osób, które palą papierosy, szczególnie tych z długotrwałym stażem palenia.

Oto sytuacje, w których spirometria jest szczególnie zalecana:

1. Podejrzenie chorób układu oddechowego: Gdy lekarz podejrzewa astmę, POChP lub inne choroby wpływające na funkcję płuc.
2. Konsekwencje palenia: Długotrwałe palenie papierosów może prowadzić do uszkodzenia płuc, a spirometria pomaga w ocenie ich stanu.
3. Problemy z oddychaniem: Niepokojące symptomy takie jak duszności, spłycone oddechy czy szybkie męczenie się mogą wymagać oceny funkcji płucnych.

Spirometria może być również przeprowadzana w ramach rutynowych badań diagnostycznych, nawet jeśli pacjent nie prezentuje wyraźnych objawów. Dodatkowo, kobiety ciężarne z diagnozą astmy mogą wymagać regularnych testów spirometrycznych, aby monitorować wpływ ciąży na ich schorzenie. W przypadku prawidłowo przebiegającej ciąży i braku innych przeciwwskazań, spirometria jest uważana za bezpieczne badanie.

Co ujawnia badanie?

Spirometria jest stosowana w diagnostyce chorób płuc, umożliwiając ocenę ich przebiegu oraz stopnia zaawansowania. Ponadto, badanie to pozwala wykryć różne schorzenia z zakresu pulmonologii. Spirometria może pomóc w zdiagnozowaniu:

1. Astmy – umożliwia monitorowanie funkcji płuc i ocenę reakcji na bodźce.
2. Przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) oraz oskrzeli – pozwala na określenie stopnia zwężenia dróg oddechowych.
3. Chorób śródmiąższowych płuc – umożliwia ocenę struktury płuc i wykrycie ewentualnych zmian.
4. Schorzeń z ograniczeniem ruchomości w przebiegu patologii opłucnej czy układu chrzęstno-kostnego klatki piersiowej – pozwala na ocenę wpływu tych czynników na funkcję oddechową.

Dodatkowo, spirometria jest stosowana u pacjentów chorych na COVID-19 lub tych, którzy przeszli chorobę i doświadczają powikłań, umożliwiając ocenę stanu płuc.

W przypadku uzyskania nieprawidłowych wyników spirometrii, może być konieczne przeprowadzenie dodatkowych badań, takich jak np. RTG płuc. Po wykonaniu spirometrii można również podjąć leczenie, a w przypadku chorób związanych z obturacją płuc, zaleca się również rehabilitację, obejmującą aktywność fizyczną, np. pływanie czy jazdę na rowerze.

Wyniki i normy spirometrii

Normy spirometrii, ustalone przez Europejskie Towarzystwa Chorób Płuc (ERS), obejmują parametry takie jak:

1. TPEF (czas do piku przepływu): < 300 ms.
2. Czas trwania wydechu: 3-6 s.
3. Końcowe plateau dla wydechu: min. 1,5 s.
4. Różnica między FVC a FEV1: nie przekraczać 100-150 ml (minimalnie w dwóch próbach).

Ocena norm uwzględnia dodatkowo czynniki takie jak wiek, wzrost, waga, płeć i grupa etniczna pacjenta. Komputer spirometru stosuje średnie normy dla osób o podobnej budowie ciała.

Wyniki spirometrii interpretuje się w zakresie procentowym, przy czym prawidłowy wynik mieści się w przedziale 70-100% wartości należnej. Niższe wartości wskazują na poważniejsze problemy z wentylacją.

Płuca dorosłego człowieka mają całkowitą pojemność około 5-6 litrów powietrza, zapisywaną jako TLC (totallungcapacity) w wynikach spirometrii.

W przypadku poprawy wyników spirometrii zaleca się leczenie w razie potrzeby oraz regularne wykonywanie ćwiczeń kardio, które mogą zwiększyć pojemność płuc.

Ile kosztuje spirometria?

Badanie spirometryczne jest bezpłatne przy posiadaniu skierowania i można je wykonać w poradni pulmonologicznej lub szpitalu z oddziałem chorób płuc. Jeśli chodzi o wykonanie prywatne bez skierowania, koszt spirometrii wynosi około 40 zł do 60 zł. Cena spirometru, czyli urządzenia do przeprowadzania spirometrii, może się wahać od kilkudziesięciu złotych do nawet 8 tys. zł, w zależności od rodzaju urządzenia.

Dlatego warto zapytać swojego ubezpieczyciela czy Twój pakiet obejmuje również to badanie. Spirometrię można przeprowadzić w większości ośrodków medycznych z oddziałem alergologicznym lub pulmonologicznym, a samą procedurę wykonuje uprawniona pielęgniarka lub technik. Istnieje także możliwość przeprowadzenia spirometrii w domu za pomocą mobilnego spirometru, co jest szczególnie przydatne do monitorowania astmy u pacjentów.