Klirens kreatyniny – co to jest?

Klirens kreatyniny to ilość krwi, którą nerki mogą usunąć z kreatyniny w ciągu jednej minuty. Analiza odzwierciedla, jak wydajnie działają nerki, zwłaszcza elementy filtrujące nerek zwane kłębuszkami nerkowymi. Klirens kreatyniny pozwala na oszacowanie współczynnika przesączania kłębuszkowego GFR.

GFR na podstawie klirensu kreatyniny

Substancja wytwarzana przez organizm w celu dostarczania energii, głównie mięśniom, nazywana jest kreatyną. Rozkładając się, tworzy kreatyninę – substancję wydalaną z organizmu przez nerki.

Jeśli czynność nerek jest upośledzona, współczynnik przesączania kłębuszkowego spada, a poziom kreatyniny we krwi wzrasta z uwagi na fakt, że mniej jest wydalana z moczem. GFR spada szybciej niż wzrasta poziom kreatyniny we krwi. Pozwala to na wczesne wykrycie zaburzeń czynności nerek. 

Oznaczenie GFR na podstawie klirensu kreatyniny może być wskazane w przypadku znacznego niedoboru lub nadmiaru masy mięśniowej, w czasie stosowania niektórych diet oraz po amputacji. GFR na podstawie klirensu kreatyniny oblicza się w teście Rehberga i zgodnie ze wzorem Cockcrofta-Gaulta. 

Klirens kreatyniny – kalkulator

Najczęściej stosuje się tzw. szacunkową metodę określenia klirensu nerkowego, która stosuje wzór Cockcroft-Gault. Przelicznik klirensu kreatyniny otrzymuje się wedle niego w następujący sposób:

• od liczby 140 odejmuje się wiek pacjenta, różnicę mnoży przez masę ciała, a uzyskaną wartość dzieli się przez wynik mnożenia wartości stężenia kreatyniny w surowicy przez 72.

U osób zdrowych spadek przesączania kłębuszkowego następuje pod wpływem dużego wysiłku fizycznego, wzrasta po wypiciu płynów i spożyciu wysokokalorycznych pokarmów. Współczynnik przesączania kłębuszkowego jest czułym wskaźnikiem stanu czynnościowego nerek, którego spadek następuje znacznie wcześniej niż spadek zdolności koncentracji nerek i nagromadzenie produktów przemiany materii we krwi w przypadku uszkodzenia kłębuszków nerkowych. Z tego powodu obniżenie współczynnika przesączania kłębuszkowego jest jednym z wczesnych objawów upośledzenia funkcji nerek.

Klirens kreatyniny – norma badania

Klirens kreatyniny jak wykonać? Wiarygodny klirens kreatyniny otrzymujemy dzieląc wielkość kreatyniny wydalonej z organizmu w ciągu doby przez stężenie kreatyniny w wymazie z surowicy. Klirens kreatyniny GFR mierzy się w mililitrach na minutę (ml/min). Zakresy referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w tym płci i wieku. Z wiekiem GFR spada z przyczyn fizjologicznych. Normy właściwe wynoszą odpowiednio:

• Kobiety: 80 – 130 ml/min;
• Mężczyźni: 90 – 150 ml/min.

Spadek wydalania kreatyniny z moczem i wzrost jej stężenia we krwi wskazują na zmniejszenie filtracji w nerkach. Po 40 roku życia przesączanie kłębuszkowe zmniejsza się o 1% rocznie.

Klirens kreatyniny – wzór. Jak wykonać?

Filtrację kłębuszkową określa się ze wzoru: V(pl) = U(cr) x V(m) / C(cr) xT, gdzie V(pl) to objętość osocza przefiltrowana przez filtr nerkowy na minutę; V (m) – objętość moczu w danym czasie, C(cr) to stężenie kreatyniny w osoczu (surowicy), U(cr) to stężenie kreatyniny w moczu, a T to czas pobrania moczu w minutach.
Ponieważ minutowa objętość filtracji w nerkach zależy od wzrostu i masy ciała osoby, w celu znormalizowania wskaźnika u osób, które znacznie odbiegają wielkością od średnich wartości, klirens kreatyniny przelicza się na wartość warunkową standardowego średniego ciała powierzchni (1,7 m 2 ), biorąc pod uwagę wzrost i wagę badanej osoby.

Klirens kreatyniny – cena. Ile kosztuje?

Przy badaniu klirens kreatyniny cena waha się od 40 do 70 złotych.

Klirens kreatyniny – wskazania do badania

Określenie klirensu kreatyniny jest zalecane, jeśli pacjent wykazuje objawy, które wskazują lub wpływają na funkcjonowanie nerek. Do typowych wskazań do badania należą:

• ból w okolicy nerek
• obrzęk kostek i okolic oczu
• zmniejszenie ilości wydalanego moczu
• problemy z oddawaniem moczu
• zmiana koloru moczu (ciemnienie)
• pojawienie się krwi w moczu

Badanie poziomu kreatyniny wykonuje się także u pacjentów z niewydolnością nerek, po przeszczepach i u osób dializowanych oraz osób po badaniach, które przebiegały z użyciem kontrastu.