Cewnikowanie serca – na czym polega u dzieci i osób dorosłych?

Cewnikowanie serca to inwazyjne badanie kardiologiczne. Pozwala na zdiagnozowanie poważnych wad serca o charakterze wrodzonym. Umożliwia również zmierzenie ciśnienia w jamach serca. Poza tym dostarcza informacji na temat stopnia wysycenia krwi tlenem. 

Cewnikowanie serca – charakterystyka

Po raz pierwszy cewnikowanie serca wykonano w pierwszej połowie XIX wieku, co uznać należy za wydarzenie pionierskie. Zmieniło ono oblicze współczesnej kardiologii.

Pierwsze zabiegi wykonywano u zwierząt. Dopiero w roku 1929 profesor Werner Forsmann cewnikowanie postanowił przetestować na sobie. W tym celu włożył do żyły w łokciu rurkę, kierując ją w stronę serca. Początkowo dotarł do stawu barkowego, ale wkrótce potem zwolniono go ze szpitala. Do pracy lekarza wrócił po wojnie. W roku 1956 otrzymał Nagrodę Nobla. 

Cewnikowanie to inwazyjne badanie kardiologiczne. Pozwala na dokonanie bezpośredniego pomiaru ciśnienia w jamach serca i w naczyniach, które z niego wychodzą. Określa też stopień nasycenia krwi tlenem. Dostarcza ponadto wielu informacji na temat funkcjonowania układu krwionośnego. 

Badanie opiera się na nakłuciu żyły lub tętnicy, wprowadzeniu do niej cewnika i przesuwaniu aż do jamy serca. Cewnikowania nie należy jednak mylić z koronarografią.

Koronarografia serca uwidacznia tętnice wieńcowe – doprowadzają one do serca krew. Pozwala na zobrazowanie przepływu krwi w tętnicach w celu potwierdzenia lub wykluczenia zwężeń.

Cewnikowanie serca prawego

Cewnikowanie prawej połowy serca pozwala na:

• ocenę oporów w naczyniach,
• ocenę ciśnienia w prawej komorze i prawym przedsionku serca,
• zmierzenie wskaźników pracy serca. 

Badanie to na ogół wykonywane jest u pacjentów z niewydolnością serca. Pozwala bowiem na dokonanie oceny stopnia zaawansowania choroby. Cewnikowanie wykonuje się także u osób przed planowaną operacją np. przeszczepem serca. 

Kwalifikacji do badania dokonuje zawsze kardiolog. Ocenia on w tym celu wcześniejsze badania nieinwazyjne np. echo serca czy EKG. Nie bez znaczenia jest w tym przypadku aktualny stan zdrowia pacjenta. 

Cewnikowanie prawego serca odbywa się w szpitalu – w pracowni hemodynamiki. Pacjent jest miejscowo znieczulany. W żyłę szyjną, udową lub podobojczykową wprowadzana jest igła, a w stronę prawej komory serca są kierowane cienkie wężyki. Badanie ma charakter diagnostyczny.

Cewnikowanie serca lewego

Cewnikowanie serca lewego różni się od cewnikowania serca prawego miejscem wprowadzenia igły. Nakłuwa się w tym przypadku nie naczynia żylne, ale naczynia tętnicze – tętnicę udową. Cewnik wprowadzany jest do aorty i kierowany do lewej komory serca. Badanie tego typu pozwala na zdiagnozowanie choroby wieńcowej. 

Kiedy należy wykonać cewnikowanie serca?

Cewnikowanie serca to inwazyjna metoda diagnostyczna. Dlatego przeprowadza się ją jedynie w ściśle określonych przypadkach. 

Podstawowe wskazania do cewnikowania serca to:

• diagnostyka wad serca i wad zastawek,
• diagnostyka niewydolności serca przed planowanymi zabiegami kardiochirurgicznymi,
• kwalifikacja do przeszczepu serca, 
• podejrzenie tętniaka aorty,
• nadciśnienie płucne,
• ocena frakcji wyrzutowej – objętości krwi wyrzucanej do aorty w czasie skurczu mięśnia, 
• kontrola skuteczności leczenia kardiologicznego. 

Czasem cewnikowanie serca jest wykonywane także w przypadkach nagłych. 

Jak wygląda cewnikowanie serca u dziecka?

W przypadku dzieci cewnikowanie wykonywane jest u pacjentów z wadami serca lub problemami naczyniowymi. Podstawowe wskazania do badania to:

• duże wady serca wymagające regularnego cewnikowania,
• brak diagnozy po badaniach nieinwazyjnych,
• nadciśnienie płucne,
• ocena skuteczności wykonanego zabiegu,
• ocena anatomii wady przed planowanym zabiegiem,
• testy okluzyjne. 

Cewnikowanie u dzieci pozwala na zdiagnozowanie układu krążenia i wybranie najlepszej metody leczenia. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, a decyzja o jego wykonaniu zależy od rodziców. 

Dzieci po ukończeniu pierwszego miesiąca życia powinny pozostawać na czczo minimum 8 godzin przed cewnikowaniem. Dotyczy to także karmienia piersią. Po zabiegu dzieci wybudza się na sali hemodynamicznej. Potem trafiają na standardowy oddział szpitalny lub na oddział intensywnej opieki medycznej. 

Jak przebiega cewnikowanie serca?

Samo cewnikowanie serca wykonuje się specjalnej pracowni hemodynamicznej. Tam przeprowadza się także inne zabiegi kardiologiczne. 

Jak przygotować się  do badania? Wykonuje się EKG, RTG klatki piersiowej i ECHO serca. Często konieczna jest kontrolna wizyta u stomatologa. Pacjent powinien poinformować lekarza o stosowanych lekach i ewentualnym uczuleniu na kontrast. Oprócz tego zaleca się ogolenie pachwin. Do cewnikowania podchodzi się na czczo. 

Zabieg wykonywany jest w pozycji leżącej. Odbywa się to w następujący sposób:

1. Następuje dezynfekcja miejsca, w które ma zostać wprowadzony cewnik.
2. Nakłuwana jest tętnica udowa (cewnikowanie serca lewego) lub naczynie żylne (cewnikowanie serca prawego). 
3. Do naczynia wprowadza się wenflon z zastawką.
4. Cewnik sercowy jest przesuwany w stronę jam serca za pomocą naczyń krwionośnych. 
5. Pacjentowi podawany jest kontrast – pozwala na ocenę prawidłowego położenia cewnika.
6. Wykonuje się zdjęcie RTG. 

Na ekranie monitora przez cały czas widoczne są ruchy cewnika. Co jakiś czas przez ciało pacjenta przepuszcza się wiązkę promieni rentgenowskich. Badany powinien zgłaszać lekarzowi ewentualne dolegliwości – duszność, ból itd. 

Jak długo trwa cewnikowanie serca?

Badanie trwa zazwyczaj kilkadziesiąt minut. Po jego zakończeniu usuwa się wenflon i opatruje miejsce wkłucia. Pacjent musi kilkanaście godzin odpoczywać w pozycji leżącej. Nie może także przez jakiś czas przyjmować posiłków. 

Zabieg nie jest bolesny, bo przed jego wykonaniem osobie badanej podawane jest znieczulenie miejscowe.  Czasem dodatkowo stosuje się środek na uspokojenie. U dzieci wykonuje się znieczulenie ogólne. 

Cewnikowanie serca – powikłania

Oczywiście każdy zabieg wiązać się może z pewnymi powikłaniami. W przypadku cewnikowania są to:

• nudności i wymioty,
• bóle głowy,
• reakcja alergiczna na kontrast,
• krwiak w miejscu nakłucia, 
• dreszcze,
• spadek ciśnienia krwi,
• zakrzepica naczyń.

Rzadziej dochodzi do:

• zawału serca, udaru niedokrwiennego mózgu czy zaburzenia rytmu serca, 
• uszkodzenia ściany serca lub ściany naczynia krwionośnego (wtedy konieczna jest natychmiastowa operacja).

Cewnikowanie serca – rekonwalescencja

Po zabiegu pacjent przez kilkanaście godzin powinien pozostać w szpitalu. Musi przez ten czas leżeć i odpoczywać. Zazwyczaj kolejnego dnia po cewnikowaniu można już wyjść do domu. Żadna specjalna rekonwalescencja nie jest w tym przypadku potrzebna. Po samym zabiegu nie można jedynie przez jakiś czas jeść, ale zaleca się przyjmowanie płynów. 

Ile kosztuje cewnikowanie serca?

Cewnikowanie wykonywane jest w ramach NFZ – na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza. Może je sporządzić lekarz rodzinny lub kardiolog. Wtedy pacjent za zabieg nie płaci zupełnie nic. 

Cewnikowanie można wykonać również prywatnie. Jego koszt wynosi około 1000-1500 złotych, ale niektórych placówkach trzeba dodatkowo zapłacić za podanie kontrastu około 200 złotych.