Densytometria

Densytometria to badanie, które pozwala oszacować gęstość mineralną kości i uchwycić moment, kiedy należy wdrożyć leczenie, aby uniknąć złamań. Jest to bezpieczne badanie, które kontrolnie warto wykonywać u pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka. Przyjrzyjmy się jak interpretować wyniki densytometrii.

Osteoporoza – cichy wróg kości

Według Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego, w Polsce narasta cicha epidemia osteoporozy, stanowiącej bezobjawową, podstępną chorobę charakteryzującą się stopniowym zmniejszaniem się gęstości mineralnej kości, co prowadzi do łamliwości.

Szacuje się, że już prawie 3 miliony pacjentów w Polsce doświadczyło złamań kości związanych z tą chorobą. Osteoporoza stanowi istotny problem cywilizacyjny, a jej rozwój jest rezultatem nie tylko czynników genetycznych, ale również naszego stylu życia, obejmującego brak aktywności fizycznej, siedzący tryb pracy, ubogą w wapń dietę oraz spożywanie wysoko przetworzonej żywności.

Postęp cywilizacyjny, w tym korzystanie z wind, ruchomych schodów, samochodów czy robotyzacja sprzętów AGD, dodatkowo przyczynia się do rozprzestrzeniania się osteoporozy.

W obliczu tego globalnego problemu, regularne badania gęstości kości, zwane densytometrią, stają się kluczowym elementem diagnostyki, pozwalającym na wczesne wykrywanie i skuteczną interwencję w przypadku tej choroby.

Czym jest densytometria?

Densytometria to rodzaj badania rentgenowskiego, mającego na celu ocenę gęstości mineralnej kości. Przeprowadza się je w przypadku konieczności wykrycia choroby jeszcze przed pojawieniem się złamań, oszacowania ryzyka rozwoju osteoporozy w przyszłości, monitorowania postępu leczenia lub oceny tempa zaniku kości w trakcie badań kontrolnych.

Chociaż dostępne są badania densytometryczne różnych obszarów ciała, obecne wytyczne wskazują głównie na badanie szyjki kości udowej i odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, aby skutecznie diagnozować osteoporozę i monitorować jej leczenie. Badania przedramienia czy kości piętowej nie są zazwyczaj wartościowe w kontekście tej choroby.

Wskazane jest przeprowadzanie densytometrii kręgosłupa u młodszych pacjentów oraz biodra u osób starszych, jednak najlepszym podejściem jest badanie obu tych obszarów u pacjenta.

Wskazania i przeciwwskazania do badania

Densytometria, czyli badanie gęstości kości, rekomendowane jest regularnie dla osób o podwyższonym ryzyku osteoporozy.

W tej grupie ryzyka znajdują się m.in. kobiety po menopauzie, kobiety przed 60. rokiem życia z historią złamań lub obniżonym wzrostem, kobiety z rakiem piersi leczone inhibitorami aromatazy, mężczyźni po 65. roku życia, mężczyźni przed tą datą z historią złamań lub obniżonym wzrostem, mężczyźni leczeni z powodu raka prostaty, pacjenci korzystający z glikokortykosteroidów, osoby z chorobami endokrynologicznymi, reumatologicznymi lub nerek, chorzy na nowotwory, pacjenci z cukrzycą, a także osoby, które doznały złamań w sytuacjach, które normalnie nie powinny prowadzić do złamań.

Ciąża stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do densytometrii, a badanie powinno być odłożone, jeśli pacjent niedawno poddał się innemu badaniu z użyciem kontrastu, zwykle przy dwudniowej przerwie między badaniami.

Jak przygotować się do badania

Przygotowanie do densytometrii kości jest stosunkowo nieskomplikowane. Pacjent nie musi przestrzegać specjalnej diety ani być na czczo, a także może kontynuować regularne przyjmowanie leków. Jednak zaleca się, aby dobę przed badaniem zaniechać suplementacji zawierającej wapń.

Przed rozpoczęciem densytometrii konieczne jest usunięcie wszelkich metalowych przedmiotów, które mogłyby zakłócić wyniki badania. Pacjent powinien zdjąć biżuterię oraz ubranie z metalowymi elementami, takimi jak zamki błyskawiczne.

Dodatkowo, korzystne jest, aby badanie densytometryczne było wykonywane za każdym razem na tym samym aparacie, co ułatwia porównywanie wyników między kolejnymi badaniami.

Wyniki i interpretacja

Wyniki densytometrii są dostępne od razu po zakończeniu badania. Ocena gęstości kości opiera się na porównaniu wyników pacjenta z dwiema grupami kontrolnymi. Pierwsza grupa to pacjenci w wieku 20-30 lat, uznawani za referencyjną z najwyższą gęstością kości. Wskaźnik oznaczany jako T porównuje wynik pacjenta z tą grupą. Druga grupa kontrolna obejmuje wiele pacjentów, a wskaźnik Z porównuje wynik pacjenta z tą grupą.

Według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia, wskaźnik T jest interpretowany następująco:

• Od +1 do -1: wynik w normie.
• Od -1,1 do -2,4: pacjent może mieć osteopenię.
• -2,5 lub mniej: pacjent może mieć osteoporozę.
• -2,5 lub mniej, przy wystąpieniu jednego lub więcej złamań, sygnalizuje ciężką osteoporozę.

Wyniki densytometrii stanowią punkt wyjścia do dalszych badań, ponieważ konieczne jest wykluczenie innych przyczyn zmian gęstości kości, takich jak nadczynność tarczycy czy choroby przewodu pokarmowego. Po badaniu gęstości kości pacjentowi zaleca się dodatkowe badania krwi, w tym OB, morfologię, poziom wapnia, fosforu, fosfatazy alkalicznej, kreatyniny, oraz witaminy D. Badanie moczu, obejmujące pomiar poziomu wapnia, fosforu i kreatyniny, również jest zalecane.

Dopiero po przeprowadzeniu pełnej diagnostyki można rozpocząć leczenie osteoporozy. W Polsce jednak pacjenci z rozpoznaną chorobą często nie otrzymują odpowiedniego leczenia. Refundacja leków na osteoporozę w Polsce należy do najniższych wśród krajów cywilizowanego świata, co wpływa na ograniczony dostęp pacjentów do bezpłatnych leków w porównaniu nawet z krajami takimi jak Rumunia i Bułgaria.

Cena badania

Badanie densytometryczne może być bezpłatnie dostępne w ramach ubezpieczenia społecznego, jeśli lekarz zlecił to badanie i wystawił na nie skierowanie.

Możliwe jest również przeprowadzenie densytometrii prywatnie, bez konieczności posiadania skierowania od lekarza. Koszt takiego badania zazwyczaj zależy od lokalizacji i wybranej placówki, jednak mieści się w przedziale od 80 do 100 złotych.